پرونده‌ای برای سینمای کمدی ایران
هر سال در آخرین روزهای اسفند خوانندگان همیشگی ماهنامه‌ی «فیلم» منتظر یک محصول سالانه‌ی محبوب هستند که با انتشارش پرونده‌ی یک سال فعالیت سینمای ایران ثبت و به تاریخ سپرده می‌شود. سالنامه‌ی «فیلم» یا کتاب سال سینمای ایران با بیست‌وچهار سال قدمت و ساختاری آشنا، مفصل‌ترین مجموعه‌ی خبر و تحلیل و آمار و اطلاعات درباره کارنامه‌ی یک‌ساله‌ی سینمای ایران محسوب می‌شود و مرور شماره‌های گذشته‌اش مثل باز کردن دریچه‌ای به سمت بیش از دو دهه حیات سینمایی در این سرزمین است. امسال بیست‌وچهارمین سالنامه‌ی «فیلم» با پرونده‌ای خواندنی و پروپیمان درباره «سینمای کمدی ایران»، یکی از پربارترین و پرکارترین سال‌هایش را سپری کرد.
در این مجموعه‌ی مفصل و قطور، سعی شده بهترین‌ها کنار هم قرار داده شوند؛ از تصویر روی جلد (که با اجرای بزرگمهر حسین‌پور، تناسب زیادی با حال‌وهوای پرونده دارد) تا مطالب مربوط به فیلم‌های اکران‌شده در طول سال که چشم‌انداز کامل یک سال اکران سینماهای ایران را پیش روی مخاطبان می‌گذارد. اما گل سرسبد مطالب امسال پرونده‌ی موضوعی است که به سینمای کمدی ایران می‌پردازد و شامل چند مطلب تئوریک، گفت‌وگوهایی با چهره‌های آشنا و صاحب‌نظر و مقاله‌هایی مستقل درباره طنز و کمدی است. در تدارک بخش‌های مختلف این پرونده سعی شده نویسندگانی سرشناس دست‌چین شوند و مصاحبه‌شونده‌ها نیز عموماً بهترین‌های حرفه و تخصص خود هستند. فراوانی مطالب خوب و خواندنی در این شماره تا حدی بود که به‌ناچار بخشی از مطالبی که با وسواس و پیگیری فراوان تدارک دیده شده بود بیرون ماند و انتشارشان به فرصت و مجالی دیگر موکول شد؛ از جمله گفت‌وگوهایی با سعید آقاخانی، بهنوش بختیاری، ژاله صامتی، پیمان قاسم‌خانی، سروش صحت و کمال تبریزی، مطالبی از نویسندگان نام‌آشنای ماهنامه‌ی «فیلم» و بخش‌هایی مثل نظرخواهی منتقدان (که متن مفصل و جزییات انتخاب‌های منتقدان برای انتشار در سایت «فیلم» کنار گذاشته شد) و تک‌نگاری‌هایی درباره بهترین کمدی‌های ده سال اخیر. از همین نکته می‌توان پی برد که سطح کیفی پرونده‌ی سینمای کمدی و تراکم مطالب خواندنی در کتاب سال امسال تا چه حد بالاست.
در کنار پرونده و مطالب متفاوت این شماره، بخش‌های ثابت پرطرف‌دار کتاب سال هم به سیاق سال‌های قبل حفظ شده‌اند و با مطالعه‌ی آن‌ها می‌توان اطلاعات جامعی درباره سالی که بر سینمای ایران گذشت به دست آورد. گاه‌شمار وقایع سال به تفکیک ماه‌ها و با تأکید بر مهم‌ترین خبرها و اتفاق‌های سال، مروری بر حاشیه‌های مهم سینمای ایران در سال گذشته، گزارش جشنواره‌های سینمایی، نگاهی به کتاب‌های سینمایی منتشرشده در طول سال، مرور فیلم‌های اکران‌شده‌ی 93 و در نهایت یادی از درگذشتگان سینمای ایران که در سال گذشته ما را ترک کردند.
این مجموعه با ده‌ها عکس و مطلب متفاوت، از گذشته تا امروز را در بر می‌گیرد. هم محمد متوسلانی حضور دارد که از گذشته‌ی سینمای کمدی و گروه مشهور «سه‌تایی‌ها» حرف زده و هم اصغر فرهادی که مبانی تئوریک سینمای کمدی و تجربه‌های شخصی‌اش از نوشتن فیلم‌نامه‌ی طنز را بیان کرده. هم کمدین‌های محبوبی مثل علیرضا خمسه و رامبد جوان و فرهاد آییش هستند و هم کارگردان‌های کمدی‌ساز مثل ابراهیم وحیدزاده و چهره‌های همه‌فن‌حریفی مثل فرزاد مؤتمن. هم سینمایی‌های نام‌آشنا مثل آرش معیریان و ویشکا آسایش و هم استادان باتجربه‌ای مثل دکتر نعمت‌الله فاضلی جامعه‌شناس و حتی بزرگان تئاتر هم‌چون بهروز غریب‌پور و قطب‌الدین صادقی. خلاصه این‌که جمع سینمایی‌ها و تئاتری‌ها و تلویزیونی‌ها در این مجموعه‌ی سیصدوبیست صفحه‌ای جمع است و برای این‌که فهم مبانی تئوریک و ژانرشناختی آسان‌تر شود، گذری هم به سینمای جهان داشته‌ایم و بسیاری از اصطلاح‌ها و الگوهای رایج در کمدی جهان در قالب مطالبی متفاوت توضیح داده شده است.
همکاران ما در ماهنامه‌ی «فیلم» تمام تلاش‌شان را کرده‌اند که بهترین‌ها را برای خوانندگان دائمی کتاب سال تدارک ببینند. اگر ضعف و عیب‌وعلتی در این مجموعه مشاهده می‌شود، تا اواخر فروردین فرصت هست که با اشاره به آن‌ها و تصحیح اشتباه‌های‌مان، به بهتر شدن تکمله‌ی این پرونده کمک کنید. هر کم‌وکسری و جای خالی و حرف نگفته‌ای هم به ذهن‌تان رسید از طریق سامانه‌ی پیام کوتاه مجله یا ایمیل اطلاع بدهید که در پرونده‌ی دوم جبران کنیم. آخرین نکته این‌که این شماره‌ی کتاب سال با تیراژ بالاتری چاپ شده که مثل سال‌های قبل خوانندگانی که این مجموعه به دست‌شان نرسیده اعتراض نکنند. طبیعتاً با توجه به وضعیت کاغذ و هزینه‌های چاپ، امکان چاپ دوم وجود ندارد و نخریدن کتاب سال، اگر موجب پشیمانی نشود که هیچ، ولی اگر بشود کاری از دست ما برنمی‌آید جز حسرت از دست دادن خوانندگانی بالقوه.
باقی بقای‌تان. نوروز مبارک
مرورهای سال:
گاه‌شمار سینمای ایران: مروری بر خبرهای سینمایی 1393 به تفکیک ماه‌ها/ جشنواره‌های داخلی: مروری بر جشنواره‌های سینمایی و برگزیدگان‌شان در سال 93/ در حواشی سینما: تحلیل مهم‌ترین وقایع سینمای ایران در سال 93/ توی ویترین: مروری بر کتاب‌های سینمایی منتشرشده در سال/ گزارش اکران 93: مشخصات، داستان و تحلیل تمام فیلم‌های اکران عمومی در سال 1393 به همراه گزیده‌ای از نقدهای بعضی فیلم‌ها/ ناگه غروب کدامین ستاره: یادی از درگذشتگان سینمایی سال 1393
پرونده‌ی سینمای کمدی ایران:
بوطیقای کمدی و کمدی ناتمام ایرانی، بهزاد عشقی/ تراژدی سینمای کمدی ایران، احمد طالبی‌نژاد/ گفت‌وگو با اصغر فرهادی؛ سینمای کمدی و «دایره‌زنگی»/ رویکردهای گوناگون کمدی در سینما، رضا کاظمی/ گفت‌وگو با فرهاد آییش؛ کمدین متفاوت/ عبور از خط قرمز، فرمول طلایی فروش در سینمای ایران، هوشنگ گلمکانی/ گفت‌وگو با فرزاد مؤتمن؛ یک گپ جدی درباره شوخی/ انواع و شاخه‌های سینمای کمدی، احسان خوش‌بخت/ گگ چیست و گگ‌من کیست؟، تورج زاهدی/ گفت‌وگو با رضا مقصودی؛ فیلم‌نامه‌ی کمدی/ جوک، شوخی، طنز و طعنه به منزله‌ی نوعی جهان‌بینی، امیر پوریا/ گفت‌وگو با قطب‌الدین صادقی/ ورود جنس مخالف ممنوع!، عباس یاری/ گفت‌وگو با رامبد جوان؛ از کمدی کلاسیک تا نقاشی مدرن/ زن‌های خنده‌دار، تهماسب صلح‌جو/ گفت‌وگو با ویشکا آسایش؛ روایتی از یک نقطه‌ی اوج/ فرازهای برجسته‌ی ژانر کمدی، از گذشته تا امروز، مسعود ثابتی/ گفت‌وگو با علیرضا خمسه؛ اهمیت کمدی/ گفت‌وگو با بهروز غریب‌پور؛ کارگردان تئاتر/ رفیق‌بازی در کمدی ایرانی، حمیدرضا مدقق/ کمدی ایرانی، علی شیرازی/ گفت‌وگو با آرش معیریان؛ زندگی در کما/ لحظه‌های کمدی در فیلم‌های جدی، محسن جعفری‌راد/ شوخی‌های تلخ مهرجویی، محمد شکیبی/ گفت‌وگو با محمد متوسلانی؛ سه‌تایی‌ها و کمدی ایرانی/ درباره سن‌پترزبورگ (بهروز افخمی)، مهرزاد دانش/ گفت‌وگو با دکتر نعمت‌الله فاضلی؛ مردم‌شناس و پژوهشگر فرهنگی/ گفت‌وگو با ابراهیم وحیدزاده؛ کمدی‌سازی برای همیشه/ موسیقی فیلم‌های کمدی، شروینه شجری‌کهن/ نظرخواهی بهترین کمدی‌های ده سال اخیر
گفت‌وگو با:
اصغر فرهادی، فرهاد آییش، فرزاد مؤتمن، رضا مقصودی، قطب‌الدین صادقی، رامبد جوان، ویشکا آسایش، علیرضا خمسه، بهروز غریب‌پور، آرش معیریان، محمد متوسلانی، نعمت‌الله فاضلی، ابراهیم وحیدزاده و...
مطالب و مقاله‌هایی از:
بهزاد عشقی، احمد طالبی‌نژاد، مهرزاد دانش، رضا کاظمی، هوشنگ گلمکانی، آرامه اعتمادی، احسان خوش‌بخت، تورج زاهدی، امیر پوریا، عباس یاری، تهماسب صلح‌جو، مسعود ثابتی، حمیدرضا مدقق، رضا صائمی، شاهین شجری‌کهن، پوریا ذوالفقاری و...
