نوروز امسال با بصرفه‌ترین سیم‌کار کشور

سینمای ایران » چشم‌انداز1398/02/17


بازی‌گر یا بازیگر؟

همچون در یک آینه (۳۴): ننگاهی به بازی‌های رضا رویگری

شاهپور عظیمی
در «گناه‌کاران» (1391) ساخته‌ی فرامرز قریبیان

 

بسیاری به یاد داریم نخستین شبی را در زمستان 1357 که صدایش از تلویزیون پخش شد و نمی­‌دانستیم این صدای زنگ‌دار از آن کیست که این­‌چنین با سوز و گداز «سرود ایران، ایران» را می­‌خواند. چند سال بعد او را در تلویزیون و در کنار گروه بازیگران مجموعه‌ی «محله‌ی بهداشت» (1363) در نقش شیر جنگل دیدیم. با توجه به این که بازی او در آثاری مانند عقاب‌­ها (1363)، یوزپلنگ (1364) در پرتو حضور ستارگان آن دوران سینمای ایران قرار گرفته (هرچند بازی او به‌گونه­‌ای است که «دیده» می‌شود.) فیلمی که رضا رویگری را تمام قد به سینمای ایران معرفی کرد و توانایی­‌های او در بازیگری را نشان داد؛ در اجاره‌نشین­‌ها (1365) ساخته‌ی داریوش مهرجویی است.

رویگری در نقش برادر کوچک عباس آقای درخشش (عزت­‌الله انتظامی) معمار ساختمانی است که حالا از هر گوشه‌­اش خرابی بیرون زده و او که از زد‌و‌بند­های برادر بزرگ‌ترش با معاملات ملکی­‌ها بی‌خبر است، از محسنات معماری خانه دم می­‌زند. چند سکانس مشخص از بازی رویگری را در ذهن داریم که هم‌چنان و با گذشت چندین سال از نمایش این فیلم، با طراوت هستند. نگاه کنیم به سکانسی که لوله‌ی خانه‌ی‌ آقای قندی (اکبر عبدی) می­‌ترکد و مهندس مشغول ارزیابی نوع خرابی است و مادرش (حمیده خیر­آبادی) به او اصرار می­‌کند که برود سر اصل مطلب و در ادامه سؤال ناگهانی مهندس افجه­‌ای (فریماه فرجامی) در مورد استفاده از لوله پلیکا و عکس‌العمل مهندس نسبت به حرف کسی که از  کار مهندسی سر رشته دارد؛ سکانسی دیگر که عباس‌آقا دنبال منشاء خرابی ساختمان می­‌گردد و آقای سعدی (حسین سرشار) را سکه‌ی یک پول می­‌کند، برادرش دخالت می‌­کند اما حسابی سرشکسته و خوار می­‌شود.

اجاره‌نشین­‌هاسکانس آشتی کردن دو برادر، سکانس خراب کردن خانه و توضیحات معصومانه مهندس که این خانه چه عیب و علتی دارد، همه و همه با بازی روان و پذیرفتنی رویگری همراه شده­‌اند. دل مهندس پیش همسایه­‌هاست اما نمی­‌تواند برادرش را هم رها کند. با این حال گاهی حساب کار از دست مهندس در می­‌رود. نگاه کنیم  به سکانسی که آقای توسلی (ایرج راد) به عباس‌­آقا گوشزد می­‌کند که خانواده رام دامدار تصادف کرده‌­اند. عکس‌العمل حیرت زده‌ی مهندس در برابر نگاه ترسانده‌ی عباس‌آقا دیدنی است. مهندس هم‌چنان معنای نگاه عباس‌آقا را متوجه نمی‌­شود و آدرس دقیق‌­تر تصادف ترن در آلمان را می‌دهد و در شیطنتی آشکار وقتی آقای توسلی اعلام می­‌کند که این خانه مجهول‌‌الوارث است و حکم تخلیه از درجه‌ی اعتبار ساقط است، مهندس هم نگاهی به برادرش می‌­اندازد و هم تأیید می‌­کند که... بله از اعتبار می­‌افته... سکانس به یادماندنی دیگر از بازی رویگری دعوای مهندس و برادرش در حالی است که خانه در شرف ویرانی است. حرکات تند فیزیکی رویگری و گرفتن صورتش به سوی انتظامی که او را بزند، همچنان فراموش ناشدنی هستند. به هر حال یکی از عوامل ماندگاری اثری همچون اجاره‌­نشین­‌ها بازی بازیگران آن است. کما این که نقش رویگری در فیلم مهرجویی هم‌چنان یکی از بهترین نقش‌­آفرینی­‌های اوست.

تا پیش از بازی­‌اش در بوتیک (1382) در نقش آقا شاپوری، رویگری در شماری از آثار سینمای ایران ظاهر شد که کم‌­تر توانستند شاکله‌ی بازیگری او را به نمایش بگذارند. هرچند نقش کیان در مسافر ری (1379) در این میان یک استثناء است. درواقع بعد از فیلم حمید نعمت‌­الله، رویگری کم‌­تر در نقش‌­های مفصل سینمایی ظاهر شد و در مواردی به عنوان بازیگر ویژه در پروژ­ه‌­های سینمایی بازی کرد که در فرهنگ لغات بازیگری در آن سوی آب­‌ها هم تعریف مشخصی دارد و هم اتیکت به‌خصوصی دارد.

رویگری از آن دسته بازیگران است که به‌ویژه در کنار صدای خاصی که دارد، حضورش با خود، فضا به همراه می‌­آورد. نگاه کنیم به نقش کوتاهش در نقش آقا شاپوری که با بازی او به شخصیتی بدل شده که می‌­تواند خودش را به فضای دیگر شخصیت­‌ها تحمیل کند. آقا شاپور به دندان اتی (گلشیفته فراهانی) گیر داده و سعی دارد در برابر او جهانگیر (محمدرضا گلزار) را از سکه بیندازد. نوع بازی رویگری، مکث­‌ها، خنده­‌هایی که نمی­‌دانیم از سر دست انداختن جهانگیر است یا نه و تحقیر فرشید (افشین سنگ‌چاپ) و دستمال کاغذی گذاشتن در اتاق و استفاده‌­اش از عینک نزدیک بین (مگر چقدر واجب است که داروی بی‌حس کننده روی دندان این دختر بریزد که باید عینک بزند؟) همه و همه بعدی دیگر به نقش آقا شاپوری داده‌­اند.

بوتیک بازی دیگری از رویگری در ذهن داریم که شاید آن­‌گونه که باید، دیده نشد: بازی کوتاهش در گناه‌کاران (1391) ساخته‌ی فرامرز قریبیان و در نقش معمار. سرگرد تدین (فرامرز قریبیان) همراه سرگرد روانگر (رامبد جوان) آمده‌­اند تا درباره‌ی قتل مرجان فرازمند (بهاره کیان­‌افشار) تحقیق کنند. سرگرد تدین حوصله سیاه‌کاری معمار را ندارد و معمار هم سعی دارد با نوع حرف زدنش به نوعی سرگرد را تحقیر کند. معمار با بازی رویگری آمیزه­‌ای از پشت هم‌­اندازی، زرنگ‌­بازی، مظلوم‌­نمایی و تحقیر دیگران است. جا خوردن­­ معمار وقتی می­‌بیند که تدین به اندازه‌ی خود او زبان‌­باز هست، بازی پذیرفتنی رویگری را به همراه دارد.

زمانی که از بازیگری حرف می‌­زنیم، به چه چیزی اشاره می­‌کنیم؟ به بازی بازیگران یا به بازیگرانی که بازی می‌کنند. برخی بازیگر هستند و برخی دیگر بازی­‌گر. اولی به معنای آن است که با کسانی روبروییم که بازیگری را مانند حرفه­‌ای فرا می‌­گیرند و به نمایش می­‌گذارند و در این میان به جز مقوله‌ی تکنیک به بیان احساس از طریق بازی نیز معتقدند. دومی به این معنا است که برخی نقش­‌ها را بازی می­‌کنند. آن را به نمایش می‌­گذارند. خودشان هستند اما تلاش می­‌کنند در قالب شخصیت دیگری فرو بروند. چه­‌بسا در این میان، حتی تکنیک هم وجود نداشته باشد. برخی از بازیگران سینمای ایران در کارنامه­‌شان تلاش می‌­کنند چنین بازی­‌هایی را اجرا کنند. آن­‌ها بازیگر هستند اما تلاش می­‌کنند بازی­‌گر باشند. حضورشان، صدای‌شان، نگاه­‌شان و بدن­‌شان را به‌گونه‌­ای مورد «استفاده» قرار می­‌دهند که هم در نقش باقی بمانند و هم از آن فاصله بگیرند. استاد انتظامی یکی از آن بازیگران بود. خسرو شکیبایی نام دیگری است که بی‌درنگ به ذهن ما می­‌رسد. در میان بازیگرانی که کم­‌تر درباره­‌شان نوشته شده و بازی­‌های‌شان لابه‌لای غوغای ستارگان سینما تقریباً نادیده گرفته شده، می‌­توان به فردوس کاویانی اشاره کرد که دو نمونه‌ی درخشان بازی‌­اش را در اجاره‌­نشین­‌ها و سایه‌ خیال (1369) هم‌چنان در ذهن داریم. رضا رویگری نیز در همین گروه جای می­‌گیرد. حتی وقتی به دلیل مشکلات جسمی نمی­‌تواند تحرک چندانی داشته باشد و نقش خودش را در خوب، بد جلف (1395) بازی می‌­کند، سعی دارد به نقشش-هرچند کوتاه و در حد مقدورات نقش- تشخص ببخشد. راستی او الان چه می­‌کند؟ خبری از او داریم؟ نداریم؟

کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:

https://telegram.me/filmmagazine

آرشیو

فیلم خانه ماهرخ ساخته شهرام ابراهیمی
فیلم گیج گاه کارگردان عادل تبریزی
فیلم جنگل پرتقال
fipresci
وب سایت مسعود مهرابی
با تهیه اشتراک از قدیمی‌ترین مجله ایران حمایت کنید
فیلم زاپاتا اثر دانش اقباشاوی
آموزشگاه سینمایی پرتو هنر تهران
هفدهمین جشنواره بین المللی فیلم مقاومت
گروه خدمات گردشگری آهیل
جشنواره مردمی عمار
جشنواره انا من حسین
آموزشگاه دارالفنون
سینماهای تهران


سینمای شهرستانها


آرشیوتان را کامل کنید


شماره‌های موجود


نظر شما درباره سینمای مستقل ایران چیست؟
(۳۰)

عالی
خوب
متوسط
بد

نتایج
نظرسنجی‌های قبلی

خبرنامه

به خبرنامه ماهنامه فیلم بپیوندید: