هفته فرهنگی روسیه در ایران

وزیر فرهنگ ایران و وزیر فرهنگ روسیه

سینمای روسیه یکی از غنی‌ترین و اثرگذارترین مکاتب هنری جهان است که بیش از یک قرن از تولد آن می‌گذرد. این سینما نه تنها بازتابی از تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی روسیه است، بلکه آینه‌ای از جست‌وجوی عمیق انسانی برای معنا، حقیقت و زیبایی نیز به شمار می‌رود. از نخستین روزهای ورود «سینماتوگراف» لومیر به روسیه در سال ۱۸۹۶ و ساخت نخستین فیلم روایی استنکا رازین تا شاهکارهای اندیشه‌برانگیز کارگردانان معاصر، تاریخ سینمای روسیه سفری پرفراز و نشیب و جذاب را از سر گذرانده است.

فیلمسازان روس همواره از میراث فرهنگی پربار و تاریخ پرفرازونشیب سرزمین خود الهام گرفته‌اند. آثار ماندگاری چون جنگ و صلح (۱۹۶۶) به کارگردانی سرگئی بوندارچوک، جلوه‌ای باشکوه از تاریخ روسیه دوران ناپلئون و قدرت روایی ادبیات کلاسیک این کشور را به تصویر می‌کشند. همچنین فیلم‌های آندری تارکوفسکی با پرداختن به مضامین فلسفی، معنوی و وجودی، بازتابی از کشمکش‌های درونی انسان در جهانی ناپایدار و متحول‌اند.

سینمای روسیه، چه در گذشته و چه در دوران معاصر، همواره پیوندی عمیق با روح زمانه داشته است. پس از انقلاب ۱۹۱۷، سینما در اتحاد جماهیر شوروی به ابزاری برای آموزش ایدئولوژیک و تبلیغ سیاسی بدل شد. با این حال، فیلمسازانی نیز بودند که در دل سانسور و محدودیت‌ها، آثاری استعاری، شاعرانه و عمیق خلق کردند. این سنت تا به امروز نیز ادامه یافته است. از واقع‌گرایی تند و بی‌پرده کارگردانی چون یوری بیکوف در احمق، تا جهان‌بینی استعاری و تأمل‌برانگیز تارکوفسکی در استاکر، سینمای روسیه همواره در مرز میان هنر، فلسفه و نقد اجتماعی حرکت کرده است.

این سینما، با بهره‌گیری از تنوع مناظر طبیعی از سیبری یخ‌زده تا خیابان‌های شلوغ مسکو و با استفاده از سبک‌های بصری خیره‌کننده، داستان‌هایی روایت می‌کند که هم محلی‌اند و هم جهانی. زبان سینمای روسیه، زبانی بصری، تأمل‌برانگیز و انسانی است. زبانی که حتی در برداشتی طولانی از موزه ارمیتاژ (کشتی روسی) یا در تصویرسازی نمادین و شاعرانه رنگ انار بازتاب می‌یابد.

در نهایت، سینمای روسیه را می‌توان تجلی خلاقیت، مقاومت و جست‌وجوی روح انسان دانست. از دوران امپراتوری تا عصر شوروی و از زمان فروپاشی تا امروز، این سینما نه‌تنها سهمی بزرگ در تاریخ سینمای جهان ایفا کرده، بلکه ما را به تأملی عمیق در باب زندگی، تاریخ، فرهنگ و انسانیت دعوت می‌کند.

در همین راستا، با توجه به جایگاه برجسته سینمای روسیه، رویداد «هفته فیلم روسیه» با همکاری سفارت روسیه و نهادهای فرهنگی کشورمان برگزار شد. آیین رسمی افتتاح دومین هفته فیلم روسیه، به‌عنوان بخشی از برنامه‌های هفته فرهنگی، روز چهارشنبه ۲۱ خرداد با نمایش فیلم «در فهرست‌ها نبود» به کارگردانی سرگئی کاراتایف در بنیاد سینمایی فارابی آغاز شد و در روزهای بعد در سالن شماره ۸ باغ کتاب تهران ادامه یافت. این برنامه فرصتی ارزشمند برای آشنایی نزدیک‌تر مخاطبان ایرانی با جلوه‌های گوناگون سینمای معاصر روسیه را فراهم کرد. حضور کارشناسان، منتقدان و علاقه‌مندان به سینما نیز بر غنای این رویداد افزود و زمینه‌ساز گفت‌وگوهایی پربار میان دو فرهنگ شد. بیاییم با ذهنی گشوده به تماشای این آثار بنشینیم و از تجربه‌ی ناب و الهام‌بخش آن‌ها بهره‌مند شویم.

فیلم‌های انتخاب‌شده این رویداد عبارت‌اند از:

"یادم تو را فراموش" به کارگردانی بایبولات باتوللین

"آگنیوا" ساخته الکساندر وایتینسکی

"در فهرست‌ها نبود" به کارگردانی سرگئی کاراتایف

"کوزیا، نگهبان کوچولوی خانه" اثر ویکتور لاکیسوف

"سهره" به کارگردانی بوریس خلبنیکوف

[ماهنامه فیلم]