وقتی از حمایت سینمایی حرف میزنیم، دامنه این هدف صرفا به اصناف سینمایی و کسانی که در مجموعه فرایند تولید فیلم قرار میگیرند محدود نمیشود. اگر حمایت سینمایی از یکسو به کارگزاران و عوامل مولد سینمایی ناظر است از سوی دیگر باید مشمول مخاطبان و تماشاگران سینما هم شود که بدون حمایت آنها، سینما سرمایه اصلی خود را از دست خواهد داد. در واقع این مخاطبان سینما هستند که میتوانند با حضور موثر خود در سالنهای سینما، از این صنعت حمایت کرده و حیات حرفهای آن را استمرار ببخشند اما غالبا در سیاستگذاریهای سینمایی مورد بی مهری یا فراموشی واقع میشوند. در شرایط ویژه مثل بحرانهای اقتصادی و معیشتی، دولتها برای حمایت از اقشار آسیبپذیر و کم درآمد، تمهیداتی میاندیشند مثلا طرح سبد کالای خانوار و حمایتهای مالی و کالایی از قشر ضعیف جامعه. اما در حوزه فرهنگ کمتر شاهد حمایت از کالاهای فرهنگی و مصرفکنندگان آن هستیم. این کمتوجهی غالبا با این توجیه همراه است که اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه، نیاز فرهنگی در خود احساس نمیکنند که برای مصرف کالاهای فرهنگی خواهان حمایت باشند. همین نگرش موجب شده تا نیازهای فرهنگی طبقات پایین جامعه با پیشفرضهایی از قبل تایید شده اساسا به اصالت و رسمیت گرفته نشود و درباره آن راهکارهایی ارائه نشود. مثلا با گران شدن قیمت بلیت سینماها کمتر درباره اینکه طبقات کمدرآمد جامعه چطور باید ازسینما و امکانات آن بهرهمند شوند صحبت شد. اگرچه طرح نیمبها بودن فیلمها در روزهای سهشنبه یکی از راه حلها بود، نیمبها شدن سینماها در اکرانهای صبح هم به آن اضافه شد. اما قشر کارگر و زحمتکشی که از اولین ساعتهای روز باید کار روزانه را شروع کند از این فرصت برخوردار نیست تا صبحها به سینما برود. اساسا سینما رفتن در سانسهای صبح چندان در فرهنگ تماشای مخاطبان ایرانی، الویت ندارد. به نظر میرسید با توجه به شرایط بد اقتصادی و محروم شدن تعداد بیشتری از مخاطبان طبقه ضعیف و تهیدست از سینما باید فکری برای رفاه حال این قشر از مخاطب کرد تا به طور مطلق از امکان سینما رفتن محروم نشوند.
خوشبختانه هفته گذشته روابط عمومی پردیس سینمایی آزادی از اجرای طرح «سینما با ما» خبر داد. این طرح با هدف حمایت فرهنگی از اقشار کم برخوردار جامعه در پردیس آزادی اجرا و طی آن با همراهی موسسههای معتبر و مجوزدار اکرانهای رایگان برگزار میشود. نخستین برنامه این طرح روز چهارشنبه ۲ مرداد با همکاری موسسه خیریه همیاری و موسسه خیریه ایلیا در پردیس آزادی برگزار شد و جمعی 140 نفره از کودکان و نوجوانان خیریهی ایلیا مهمان پردیس سینمایی آزادی بودند. ظاهرا این پردیس سینمایی در دور جدید مدیریت و فعالیتهای خود قصد دارد در فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و هنری به نفع همه اقشار جامعه مشارکت داشته باشد و ایده «سینما با ما» معطوف به سوق دادن سینما به سمت فعالیتهای فرهنگی با مشارکت حداکثری مردم است. بر این مبنا یکی از کارکردهای این طرح را میتواند تبدیل «تماشاگران» به «کنشگران فرهنگی» دانست که میتواند در دراز مدت به تصعید فرهنگ جمعی فیلم دیدن در جامعه ما کمک کند. این طرح حمایتی به نوعی نگاه بیمهگری است که عدالت اجتماعی را در حوزه سینمایی دنبال میکند. به عبارت دیگر طرح «سینما با ما» را میتوان مدلی از بیمه سینمایی دانست. اگرچه این طرح هنوز در ابتدای راه است و نقاط ضعف و کاستیهای آن در مرحله اجرا مشخص نشده اما از نگاه نظری و تئوریک میتواند یک ایده نوآورانه تعریف شود که حتی اگر خلاقانه هم نباشد اما اخلاق مدار است و در جهت حمایت از حقوق آن طیفی از مصرف کنندگان سینما میپردازد که در حال حذف شدن از صف تماشاگران سینما هستند. همچنین حضور خیریهها و موسسات حامی در این طرح میتواند گامی موثر در جهت شکلگیری تعاملات سازنده بین سازمانهای مردم نهاد و نهادهای سینمایی باشد و در واقع سینما را هم به دغدغه جدی جامعه مدنی بدل کند. این بعد ماجرا از حیث جامعهشناسی سینمایی واجد اهمیت بوده و میتواند در راستای تقویت فعالیتهای مدنی در حوزره سینما و ارتباط آن با لایههای مختلفی از جامعه مدنی و اقشار مردمی گوناگون، اقدامی کارآمد قلمداد شود. اولین گام اجرای طرح «سینما با ما» شناسایی و همکاری با خیریههای معتبر و سرشناسی که افرادی را تحت پوشش خود دارند، است. در گام بعدی افراد از طریق خیریهها به سینما معرفی میشوند و در روز و ساعت مشخص برای تماشای فیلمها به صورت رایگان به سینما میآیند. در این طرح فیلمها به گونهای انتخاب می شود که علاوه بر پر کردن اوقات فراغت، سرگرم کننده و حامل پیام مثبتی برای مخاطبان باشد. بر اساس سیاستهای صورت گرفته «سینما با ما» در روزهای شنبه، یکشنبه و دوشنبه هر هفته به صورت متغیر صبحها یک سانس خود را به قشر کم برخوردار تحت پوشش خیریه ها اختصاص میدهد و در صورت استقبال از این طرح تعداد سانس های نمایش فیلم افزایش پیدا میکند.
واقعیت این است که هنوز نمیتوان به ارزیابی این طرح پرداخت و درباره آن قضاوت کرد، اما میتواند امیدوار بود که طبقات کمدرآمد و آسیبپذیر جامعه ما در نسبت با دغدغههای سینمایی مورد توجه قرار گرفتهاند. سینما صرفا به مخاطبشناسی نیاز ندارد به مخاطبپذیری هم نیاز دارد که بخشی از این مخاطبپذیری به سازوکارها و سیاستهای برون متنی مثل همین طرح نیاز دارد تا در قبال فشارهای اقتصادی به حمایت فرهنگی و هنری از اقشار ضعیف جامعه بپردازد. این طرح را میتواند فعال شدن پارادایم اقتصاد فرهنگ در گفتمان سینمایی ایران دانست که میتواند از مرگ بخش مهمی از مخاطبان سینما و ریزش آنها جلوگیری کند. قشری که یکی از تفریحات آنها همین سینما رفتن بوده و حالا با گران شدن بلیت و سخت شدن معیشت در حال از دست دادن سینما به عنوان یک حق اجتماعی و شهروندی بود. یاد فیلم مهمان مامان و آن صحنه تاثیرگذار آپارتچیهای سینما در خانه حسنپور شیرازی بیفتید که به خاطر اوضاع بد مالی و به تعویق افتادن حقوقشان دور هم جمع شده بودن تا درباره آینده شغلی خود تصمیمگیری کنند. امروز با توجه به بحرانهای اقتصادی و سخت شدن تامین معاش و افزایش هزینه های فیلم دیدن و سینما رفتن، بسیاری از دوستداران سینما هم مثل بسیاری سینماداران و همان آپارتچیهای فیلم مهمان مامان، در شرایط متزلزلی قراردارند و باید حمایت شوند. این یک واقعیت تلخ است که با کوچکتر شدن سبد اقتصادی مردم، کالای فرهنگی هنری از اولویت زندگی مردم خارج میشود، اما این طرح میتوان کمبودهای فرهنگی قشر آسیبپذیر اقتصادی را تا حدودی جبران کند. جامعه هدف این طرح، طیف متنوعی از کودکان، خانوادهها، معلولان، معتادان بهبود یافته و... را دربرمیگیرد که در حال حاضر از طرف خیریهها برای بهرهمندی از طرح معرفی میشوند. به نظر می رسد حالا نوبت سلبریتیهای سینمایی است تا با حمایت از این طرح به حمایت از قشر محروم از سینما کمک کنند.
کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم: