هفته‌ای که گذشت چند مراسم نکوداشت در حوزه سینما برگزار شد. کانون فیلم خانه سینما با عنوان «گوشه‌های کم پیدای سینمای ایران» آیین نکوداشت فردوس کاویانی بازیگر باسابقه تئاتر و سینما و تلویزیون را برگزار کرد. کانون کارگردانان و بنیاد سینمایی فارابی نیز در دومین شب کارگردان‌ها از مجید قاری‌زاده فیلم‌ساز باسابقه سینما تجلیل کرد. در نخستین شب کارگردان‌های مستند نیز از محمد تهامی‌نژاد و ابراهیم مختاری به عنوان ستون‌های سینمای مستند تقدیر شد. واقعیت این است که انجام مراسم‌هایی از این دست که ماهیت و هدف آن تقدیر از پیشکسوتان یک رشته و صنف سینمایی است نه یک امر تشریفاتی یا بریز‌و‌بپاش اضافه و نه یک ژست اخلاقی که ضرورت اخلاقی‌ست. این تجلیل‌ها را نباید به تجمل‌گرایی، معنا کرد. در زمانه‌ای به سر می‌بریم که به واسطه بحران‌های اقتصادی و تغییر و تحولات پرشتاب اجتماعی و فرهنگی، بسیاری از صاحب‌نام‌ها و پیشکسوتان سینما در حال فراموش شدن هستند. کسانی که یک عمر برای رشد و شکوفایی هنر سینما از جان مایه گذاشته‌اند و بسیاری از دستاوردهای امروز ما در سینما دسترنج تلاش و همت آن‌هاست. برگزاری نکوداشت‌ها و تجلیل‌های صنفی و حرفه‌ای کمک می‌کند تا آن‌ها از گوشه عزلت بر صدر عزت بنشینند و قدر ببینند. همواره سخن بر سر این بوده که ما مردم مرده‌پرستی هستیم که بعد از مرگ عزیزی، او را عزیز می داریم و عزت می‌گذاریم! غالبا تجلیل‌های و قدردانی‌های ما در سوگواری‌ها انجام می‌شود در حالی که ما به مراسم تکریم بزرگان نیاز داریم نه مراسم ترحیم آن‌ها. اگر چنین مراسم‌هایی از سوی هر صنفی از اصناف خانه سینما درباره بزرگان و پیشکسوتان حرفه خود صورت بگیرد به تدریج شاهد نهادینه شدن آن به مثابه یک فرهنگ حرفه‌ای خواهیم بود.
در زمانه‌ای که در اخبار مختلف به ویژه در شبکه‌های اجتماعی شاهد خبرهایی زرد از دعوا و جنگ و جدال و تنش بین فلان بازیگر و کارگردان یا فلان تهیه‌کننده و کارگردان یا اختلافات آشکار از جنس حسادت‌های شغلی بین برخی بازیگران و فیلم‌سازان هستیم یا دعواهای صنفی به جاهای باریک می‌کشد، انجام چنین مراسم‌هایی می‌تواند به تلطیف این فضا و ترویج مهربانی و قدردانی و بسط مهرورزی‌های اخلاقی در مناسبات و روابط سینمایی کمک کند. متاسفانه در دوران سلطه سلبریتی‌ها بسیاری از ستاره‌های درخشان سینما که چراغ این حرفه را روشن نگه داشته‌اند در حالی فراموشی و خاموشی هستند. هر از گاهی شاهد خبرهایی از بازیگری پیشکسوت هستیم که در گوشه بیمارستان یا کنج خانه با مشکلات مالی یا بیماری دست به گریبان است. چه بسیار بزرگانی از سینما که در همین گوشه عزلت و گاه در فقر از دنیا رفتند و شاید دق کردند و حتی چند روز بعد از مرگ‌شان، دیگران متوجه آن شده‌اند! گاهی این بزرگان و پیشکسوتان تنها نیازمند یک توجه ساده‌اند. نیازمند یک مراسم کوچک حتی یک جشن تولد و دورهمی صنفی تا حس کنند که هنوز فراموش نشده‌اند و یادشان در حافظه تاریخی ملت و هنردوستان مانده است. یکی از سنت‌های خوبی که در سال‌های اخیر در جشنواره فیلم فجر برگزار می‌شود مراسم آیین نکوداشت از بزرگان رشته‌های مختلف سینمایی است. مثلا در همین جشنواره اخیر فیلم فجر از چهره‌های چون فاطمه معتمدآریا، عباس گنجوی، ابراهیم حقیقی، خسرو خسروشاهی و عزیزالله حمیدنژاد تقدیر و تجلیل شد. در فرهنگ جمعی ما آیین بزرگداشت وجود داشته که شامل کسانی بود که از دنیا رفته‌اند اما حالا آیین نکوداشت هم به آن اضافه شده که از هنرمندان زنده تجلیل می‌کند. آیین نکوداشت جشن خانه سینما نیز چندسالی است که به یکی از سنت‌های ثابت این جشن بدل شده و در ادوار مختلف آن از چهره‌های شاخص سینمایی تقدیر شد. در جشن‌های دیگر مثل جشن دنیای تصویر یا جشن منتقدان هم شاهد این تجلیل و تکریم ها هستیم. مثلا در ادوار مختلف جشن منتقدان از چهره‌های مثل داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی و ناصر تقوایی تقدیر شد. این نکوداشت‌ها لزوما هم برای چهره‌هایی که دیگر کار نمی‌کنند و بازنشسته شده‌اند صورت نمی‌گیرد بسیاری از آن‌ها هنوز هم در حوزه کاری خود فعالند و این البته سنت پسندیده‌ای است. از این حیث که کسانی که در حوزه تخصصی خود، موثر بوده‌اند و هستند از این‌که می‌بینند که دیده می‌شوند احساس رضایت شغلی بیش‌تری خواهند کرد. به همان اندازه که سینمای ما محتاج نقد و نقادی است نیازمند قدر و قدرانی است. نکته‌ای که باید در نکوداشت‌ها به آن توجه داشت این است که خود این مراسم ها نباید صرفا متاثر از نام بزرگان این حرفه شود. اگرچه تقدیر از آن‌ها واجب است اما شهرت و محبوبیت بالای آن‌ها به گونه‌ای‌ست که همواره از سوی مردم قدر می‌بینند.
در این ضیافت باید حواس‌مان به چهره‌های موثری باشد که چنان‌چه شایسته است در قاب دوربین دیده نشده‌اند یا پشت دوربین در کسوت فیلم‌بردار و فیلم‌نامه‌نویس و طراح صحنه و صدابردار و.... خوش درخشیده‌اند. این نکوداشت‌ها و آیین‌های سپاس چند کارکرد مثبت برای سینمای ما خواهد داشت. فارغ از ارزش‌های انسانی و اخلاقی و کارکردهای عاطفی این فرصت و امکان را برای نسل جوان‌تر فراهم می‌کند تا بار دیگر به کارنامه آن‌ها رجوع کرده و از تجربیات آن‌ها بهره ببرد. مصداق این شعر که «تا راهرو نباشی کی راهبرشوی»، رجوع به بزرگان وتجربیات ارزشمند آن‌ها می‌تواند راهگشایی بسیاری از چالش‌های امروز سینما باشد. برگزاری این نکوداشت‌ها می‌تواند واجد دو کارکرد «آشنایی‌زایی» و «آشنایی‌زدایی» به شکل موازی باشد. به این معنا که فرصتی فراهم می‌کند تا کسانی که اطلاعات کم یا ناقصی درباره چهره تقدیر شده دارند نسبت به آن آشنایی بیش‌تری پیدا کنند. بیان زوایای مختلفی از زندگی و شخصیت این بزرگان در این مراسم‌ها، واجد نوعی کارکرد روشنگری درباره آن‌هاست که سوتفاهم‌های احتمالی را مرتفع می‌کند. از سوی دیگر گاهی پیرامون یک چهره یا کارنامه‌اش برخی از بزرگان، تصورات کلیشه‌ای غلط وجود دارد که ذهنیت اشتباهی درباره آن چهره ایجاد کرده است. سخنرانی‌ها و پخش کلیپ و ارائه تحلیل‌هایی که در این تجلیل‌ها صورت می‌گیرد به آشنایی‌زدایی منجر شده و به درک صحیح افراد از آن چهره می‌انجامد. به واسطه برگزاری این نکوداشت‌ها اغلب رسانه‌های مکتوب و مجازی به مرور و بازخوانی کارنامه آن‌ها می‌پردازند که همین امر در شناخت درست افکار عمومی از چهره‌های سینمایی کمک می‌کند. ضمن این‌که این نکوداشت‌ها، مهر و صمیمت و رفاقت را در جمع‌های صنفی تحکیم و تقویت می‌کند و همدلی‌های حرفه‌ای را بیش‌تر می‌سازد. متاسفانه روابط استاد و شاگردی که در گذشته حاکم بوده به واسطه تغییر و تحولات اجتماعی و فرهنگی روز‌به‌روز کم‌تر شده و بالطبع برکات آن نیز کم شده است. این نکوداشت‌ها می‌تواند در احیاء و تقویت رابطه استاد و شاگردی در مناسبات سینمایی کمک کند. در واقع برگزاری این نکوداشت‌ها به نوعی فراهم کردن اسباب بزرگی برای کسانی است که تازه پا در مسیر گذاشته‌اند. به قول حافظ «تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف... مگر اسباب بزرگی همه آماده کنی.» برای آن‌ها که برای ما اسباب بزرگی فراهم کرده‌اند کم‌ترین‌اش، فراهم کردن اسباب تکریم و تقدیر است.
کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:
https://telegram.me/filmmagazine
