با وجود آنچه که «بحران نشر» میخوانند و کتابهای سینمایی را هم شامل میشود، همچنان هر سال دهها کتاب در عرصههای مختلف و با موضوعهای گوناگون سینمایی منتشر میشود. البته که بحران کتابخوانی و بیمیلی به خرید کتاب در جامعه وجود دارد که تیراژ کتابها را حتی به زیر هزار نسخه هم رسانده، اما در زمینهی میل به نگارش و ترجمه مسیر متفاوتی را پیمودهایم و تعداد عنوانهای منتشرشده در سالهای اخیر مدام رو به افزایش بوده است. ماهنامهی «فیلم» از آغاز انتشارش سعی کرده کتابهای سینمایی منتشرشده را معرفی و دستکم از حیث ثبت رویدادهای تاریخی در این زمینه نکتهای را جا نیندازد، اما افزایش شمار این کتابها مانع از آن میشود که همهی کتابها را بتوانیم در صفحات مجله پوشش دهیم. با این حال در همهی سالهای گذشته، این کار را در «کتاب سال» ادامه دادهایم. برخی از کتابهایی که در اینجا معرفی شدهاند پیش از این در «کتاب سال» پوشش داده شدهاند، اما برای اینکه اطلاعات موجود در این زمینه در دسترس عدهی بیشتری باشد، آنها را بهتدریج در سایت مجله نیز معرفی میکنیم.
آموزشی
پردهی سوم
(چگونه یک پایان بزرگ برای فیلمنامه بنویسیم؟)
درو یانو. ترجمه: محمد گذرآبادی. ویراستار: احمد فرهنگ نیا. چ1، تهران، نشر ساقی، 1391، رقعی، 260 صفحه، 2200 نسخه، 54000 ریال
کتاب در چهارده فصل موضوع مهم پایانبندی در فیلمنامه را بررسی کرده است. ساختار سهپردهای، رابطهی پردهی اول و پردهی سوم، ساختار پردهای، زمینهچینی برای نبرد نهایی، نبرد نهایی، نتیجهی نبرد نهایی، گرهگشایی، پل، پایانها، سه نوع پایان هالیوودی، خوش، امیدوارکننده، چیزی بهتر، چند پایان ناموفق، پایانهای بحثانگیز و پایانهای خارج از ساختار سهپردهای عناوین این فصلها هستند که با استفاده از فیلمهای شناختهشدهای مانند زندگی شگفتانگیزی است، داستان فیلادلفیا، آپارتمان، آروارهها، ماهزده، عروسی بزرگ چاق یونانی من، جری مگوایر، ناتینگ هیل، زن زیبا، قایق آفریکن کویین، فارغالتحصیل، سانست بولوار، زیبایی آمریکایی، محلهی چینیها، تلما و لوییز، بوچ کسیدی و ساندنس کید، پدرخوانده، ایزی رایدر، نابخشوده، دخترک میلیون دلاری، مرد بارانی و... مورد بحث قرار گرفتهاند.
تولید انیمیشن
کاترین ویندر و زهرا دولت آبادی. ترجمه: ناصر گلمحمدی. ویراستار: سیاوش پیریایی. چ1، تهران، انتشارات دانشکدهی صدا و سیما، 1390، 420 صفحه (مصور)، 1000 نسخه، 100000 ریال
این کتاب که در 1388 با عنوان «تهیهکنندگی انیمیشن» با ترجمهی فاطمه نصیریفرد توسط انتشارات «سورهی مهر» منتشر شده بود، در یازده بخش به موضوعهایی مانند پرسشهای همیشگی دربارهی تولید انیمیشن، تهیهکنندهی انیمیشن، خریدوفروش پروژهها، گروه مرکزی، فرآیند توسعه، طرح تولید، گروه تولید، مراحل پیشتولید، تولید و پس از تولید و تحویل کار میپردازد.
چهگونه حیوانات کارتونی را طراحی کنیم؟
کریستوفر هارت. ترجمه: افسونگر فراست. ویراستار: مرسده امیری. چ1، تهران، انتشارات فرهنگ سرای میردشتی، 1390، رحلی، 146 صفحه (مصور/ بخشی رنگی)، 2200 نسخه، 85000 ریال
کریستوفر هارت در ادبیات سینمایی ایران رکورددار کتابهای ترجمهشده در زمینهی انیمیشن و کارتون است و این کتاب جدیدترین کار او به شمار میرود. در آشفتهبازار انتشار کتابهای اینچنینی، نمیتوان با صراحت مدعی شد که کتاب حاضر اولین ترجمهی آن است. اسامی تعدادی از حیوانات کارتونی معروف در فهرست کتاب ردیف شده است.
چند نکته در فیلمنامهنویسی و سه فیلمنامه
(قابل استفادهی دانشآموزان دبیرستان و دانشجویان هنر)
عبدالصمد کازرانی. چ1، مشهد، انتشارات مؤسسهی فرهنگی، هنری و انتشاراتی ضریح آفتاب، 1391، رقعی، 128 صفحه، 1000 نسخه، 30000 ریال
کتاب در دو بخش با عنوانهای «آشنایی با بعضی اصطلاحات کاربردی در فیلمنامهنویسی» و «ساختار فیلمنامه» مباحثی را پیرامون اصطلاحات فیلمنامهنویسی، چهگونگی استفاده از صحنهها، چگونگی ساختار فیلمنامه و شیوهی عملی نوشتن فیلمنامه به همراه متن فیلمنامههای شور شکفتن، کیمیای نظر و نبرد سرنوشت ارائه میدهد.
راهنمای خلاقیت فیلمنامهنویس
لیندا سیگر. ترجمه: عباس اکبری. چ1، تهران، انتشارات نیلوفر، تابستان 1390، رقعی، 288 صفحه، 1100 نسخه، 70000 ریال
پیریزی بنیاد قوی برای اثر خلاقه، کشف عامل تغذیهی متن پربار شما، انتقال ذهن به سطح دیگر خلاقیت، تقویت و پالایش مهارتهای داستان گویی، تحقیق و تفحص در بارهی درونمایهها و ایدهها، استادی در مهارت تفکر حسی، استخراج گنج از معدن رؤیاها و خلق شخصیتهای پویا به کمک تضاد از جمله موضوعهایی هستند که در این کتاب مورد بحث قرار گرفته اند.
راهنمای فیلمنامهنویسی انیمیشن
مریلین وبر. ترجمه: حسین فراهانی. ویراستار: آذین محمدزاده. چ1، تهران، نشر ساقی، 1391، رقعی، 506 صفحه (مصور)، 2200 نسخه، 100000 ریال
در بیست فصل این کتاب دربارهی گونههای انیمیشن سینمایی، پیام، فکر اصلی، مقدمهی طرح، شخصیتها، پردهی اول تا سوم، ایستگاه بازرسی، خنداندن تماشاگر، دستورهای صحنه، گفتوگو، صحنه، بازنویسی و استودیوها بحث شده است. این کتاب اولین بار با عنوان «راهنمای نگارش فیلمنامهی سینمایی انیمیشن؛ نقشهی راه نویسنده» با ترجمهی شقایق قندهاری توسط «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» در 1387 منتشر شده است.
فیلمسازی آسان است
(برگزیدهی مقالههای ماهنامهی ریزپردازنده / 27)
علیرضا محمدیفر و هدیه محمدیفر. چ1، تهران، انتشارات ریزپردازنده، بهار 1391، رحلی، 96 صفحه (مصور)، 2000نسخه، 50000 ریال
طبیعی است پس از این بیشتر شاهد انتشار کتابهایی با چنین عنوان و محتوایی باشیم. سینمای دیجیتال کتابهای دیجیتال هم میطلبد. فیلمبرداری، تدوین، فیلمسازی، دوربین شناسی، تلویزیون شناسی و دیسکهای نوری موضوعات اصلی این کتاب هستند.
فیلمنامهنویسی ژانر
(چهگونه فیلمنامههای عامهپسند بنویسیم؟)
استفن و. دانکن. ترجمه: وحیدالله موسوی. ویراستار: احمد فرهنگ نیا. چ1، تهران، نشر ساقی، 1391، رقعی، 402 صفحه ، 2200 نسخه، 90000 ریال
پس از مقدمه و مباحثی در مورد مفاهیم بنیادین فیلمنامهنویسی دراماتیک، در پنج فصل بعدی کتاب مسائل گوناگونی دربارهی چهگونگی نوشتن طرح و فیلمنامهی گونههای عامهپسند سینما مانند ژانر حادثه/ ماجرایی، ژانر تریلر، ژانر علمی/ خیالی/ فانتزی، ژانر وحشت/ فانتزی و ژانرهای کمدیمحور و کمدی رمانتیک آموزش داده شده است. در فصل پایانی هم نحوهی عرضه کردن فیلمنامهی ژانر عامهپسندتان به بازار تشریح شده است. در بخش پیوستهای کتاب در کنار بحث دربارهی الگوی گسترش شخصیت، برگهی پیشرفت کار ژانرهای مختلف ارائه شده است.
کلاس آخر
(دکوپاژ فیلم)
مهدی علیپور. چ1، تهران، انتشارات شیداسب، 1390، رقعی، 140 صفحه (مصور)، 500 نسخه، 80000 ریال
در این کتاب آموزشی دکوپاژ فیلمی به نام «کلاس» به خوانندگان ارائه شده است.
مبانی گریم
(آموزش گامبهگام تکنیکهای چهرهپردازی در هنرهای نمایشی/ تصویری)
ریچارد کرسن و جیمز گلاوان. ترجمه: پروین لطفینژاد. ویراستار زبانی و نظارت بر ترجمه: محمد حفاظی. چ1، تهران، انتشارات شباهنگ، 1391، رحلی، 480 صفحه (مصور)، 1500 نسخه، 250000 ریال
نویسندگان در بیست فصل و نه پیوست کتاب دربارهی موارد مختلفی مانند آناتومی صورت، سایهروشن، رنگها و رنگدانهها، شیوهی انتخاب رنگ در گریم، نور و گریم، سازگاری چهرهپردازی شخصیت با وضع و حال او، طراحی گریم، لوازم گریم، انجام دادن گریم، گریم ترمیمی، نقطهکاری/ بافتسازی، نمونه (مدل) سازی با سایهروشن، گریم سهبعدی، گریم قطعهها، اعضای مصنوعی، ریش و سبیل، مو و کلاهگیس، شبیهسازی، گریم طبیعی برای فیلم و تلویزیون، گریم پوست تیره/ سیاه و گریم غیرواقعگرایانه به بحث و گفتوگو میپردازند.
مدرسهی فیلم
(چهگونه با تماشای دیویدی فیلمها فیلمسازی یاد بگیریم؟)
ریچارد دی. پیرمن. ترجمه: محمد گذرآبادی. ویراستار: خشایار فهیمی. چ1، تهران، نشر ساقی، 1391، وزیری، 372 صفحه، 2200 نسخه، 77000 ریال
یاد گرفتن فیلمسازی با فیلم دیدن حرف تازهای نیست، اما لابد دیدن فیلمها با دیویدی آداب و ملزومات جدیدی را با خود دارد که نویسنده در تشریح آنها کتابی به این طول و تفصیل نوشته است. در سه بخش عمدهی کتاب دربارهی داستان، مکان و شخصیت صحبت شده است.
مشق هنر
(سینما و ادبیات نمایشی: ویژهی کنکور کارشناسی ارشد هنر)
علی کروانیان. ویراستار: مهبد تواناییان. چ1، تهران، انتشارات کانون فرهنگی آموزش (ناشر همکار: انتشارات سه استاد)، تابستان 1390، خشتی، 540 صفحه، 1000 نسخه، 180000 ریال
مباحثی منتشرشده در چند کتاب تئوریک و تحلیلی و مرجع مانند تاریخ جامع سینمای جهان (جلد 1 و 2)، تئوریهای اساسی فیلم، مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی، درک فیلم، مقدمهای بر نظریهی فیلم، تاریخ سینمای هنری، سینما چیست ؟، سینمای مستند ایران و جهان و مجموعهای از تستهای شبیهساز کنکور درمورد بررسی و نقد آثار سینمایی و مبانی نظری سینما به هم راه پاسخ تستها در این کتاب گردآوری شده اند.
معمایی برای یک جنایت
(تکنیک داستانپردازی پلیسی از نوع معمایی)
محمدمهدی نحویفرد. چ1، تهران، نشر آموت، زمستان 1390، رقعی، 232 صفحه، 4000 نسخه
مروری بر سیر تکامل داستانهای پلیسی و پیشکسوتان آن، عناصر اصلی داستانها و فیلمهای پلیسی/ کارآگاهی، ساختار داستانها و فیلمهای پلیسی/ کارآگاهی مراحل داستانپردازی پلیسی از جمله موضوعهایی هستند که در شش فصل کتاب به آنها پرداخته شده است.
یک اتفاق ساده
(خلاقیت در طراحی شخصیتهای کارتونی)
حمیدرضا امامی. ویراستار: صدیقه صادقیملکی. چ1، تهران، انتشارات فرهنگسرای میردشتی، 1390، خشتی، 162 صفحه (مصور)، 5000 نسخه، 50000 ریال
در این مجموعه امامی طرحهای فیالبداههاش را که حاصل دریافت شخصی اوست ارایه کرده است. این کتاب که صرفاً آموزشی نیست، مخاطب را به بهتر دیدن پیرامون ترغیب میکند. طراحی چهره با شکلهای هندسی، طراحی چهره با شکلهای ترکیبی، طراحی چهره با حروف لاتین، طراحی چهره با حروف فارسی، طراحی چهره با خطوط اتفاقی عنوان بخشهای مختلف این کتاب است.
تحلیلی و تئوریک
ادراک، زمان و سینما
ژیل دلوز، کلر کولبروک، رونالد باگیو. تدوین و ترجمه: مهرداد پارساخانقاه. چ1، تهران، انتشارات رخداد نو، 1390، جیبی، 140 صفحه، 1100 نسخه، 27000 ریال
ششمین کتاب از مجموعهی «دفترهای فلسفه» اختصاص به سینما یافته و در سه فصل مقالههایی را با عنوان «برجستهترین فیلم ایرلندی (بکت)»، «برگسون و سینما» و «سینما، تفکر و زمان» ارایه میدهد. فصل چهارم کتاب با عنوان در باب تصویر/ زمان دربرگیرندهی متن گفتوگویی با ژیل دلوز است.
ارتباط عفیفانه در تلویزیون و سینما
سیدعبدالرسول علمالهدی. ویراستار ادبی: سجاد عبادی. چ1، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، 1391، رقعی، 400 صفحه، 1500 نسخه، 95000 ریال
این کتاب در سه فصل عمده با عنوانهای تحلیلی ارتباطی/ فرهنگی از عفاف اسلامی، رسانه و هنجارهای دینی و سیاستهای عفاف در تلویزیون و سینمای ایران مفهوم عفاف و حیا، عفاف در ارتباطات، فرهنگ و جامعه، تعامل تاریخی دین و رسانه و موضوع عفاف در رسانهی ملی و سینما را بررسی میکند.
بررسی مردمشناختی سینمای جنگ در ایران
(با تکیه بر آثار ابراهیم حاتمیکیا)
طلعت حسامی. چ1، تهران، انتشارات خانهی تاریخ و تصویر ابریشمی، 1390، وزیری، 128 صفحه، 3000 نسخه، 50000 ریال
کتابی که در تعداد محدودی صفحه، این ویژگی عجیب و باورنکردنی را دارد که بهتنهایی رسالتها و وظایف وسایل ارتباط جمعی، تاریخ سینمای جهان و ایران، انواع سینما، تاریخ سینمای جنگ در جهان و ایران را به همراه نقدهایی بر از کرخه تا راین، بوی پیراهن یوسف، آژانس شیشهای ارایه داده و نهایتاً سخن آخر را هم در این زمینه زده است!
تبارشناسی ستارهی سینمای ایران
سعید علیپور هرچگانیزاده. زیر نظر: دکتر حسینعلی نوذری. چ1، تهران، نشر علم، 1391، رقعی، 150 صفحه، 1100 نسخه
در بخش نخست که شامل هفت فصل است نظریهی تبارشناسی فوکو تشریح شده است و سه فصل مربوط به بخش دوم کتاب به تبارشناسی ستارهی سینمای ایران اختصاص یافته است. این کتاب پنجمین شماره از مجموعهی «نظریه و نقد» است که زیر نظر دکتر فرزان سجودی منتشر میشود.
جامعهشناسی سینمای جنگ و دفاع مقدس
(چهار مقاله دربارهی فیلم و سینمای جنگ و دفاع مقدس)
سعید معدنی. چ1، تهران، انتشارات بهمن برنا، بهار 1391، رقعی، 128 صفحه (مصور) ، 1000 نسخه، 42000 ریال
کتاب دربرگیرندهی چهار مقاله است که در دو بخش با عنوانهای «فیلمهای سینمای جنگ» و «فیلمهای مستند جنگی» ارایه شدهاند. در این مقالهها تأثیر تحولات بر ساختار روایی سینمایی جنگ در ایران، بازآفرینی جنگ و مقاومت شهری در آثار سینمایی احمدرضا درویش، خرمشهر به روایت فیلمهای مستند جنگی و نقش جهاد سازندگی در تولید فیلمهای مستند جنگی بررسی شده است.
درآمدی بر روایت دینی در سینما و داستان
غلامرضا یوسفزاده. ویراستار: محمدصادق دهقان. چ1، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، 1390، رقعی، 96 صفحه، 1200 نسخه، 18000 ریال
این پژوهش با اتکا به دیدگاههای کریستوفر وگلر و جوزف کمپبل - که پیش از این در ایران ترجمه و منتشر شدهاند - الگوی روایی مناسبی را برای بیان مفاهیم دینی طراحی کند. کلیاتی در روایتشناسی، سطوح متن روایت دینی و سفر نویسنده، سفر مخاطب عنوانهای سه فصل اصلی کتاب هستند.
روایتشناسی سینما و تلویزیون
مسعود اوحدی. چ1، تهران، انتشارات دانشکدهی صدا و سیما، 1391، وزیری، 280 صفحه، 1000 نسخه، 80000 ریال
کتابی که در پنج فصل به بحث دربارهی درک و دریافت روایت سینمایی، چالشهای نظری در زمینهی روایت سینمایی (یک نگاه تاریخی)، شکل و ساختار در نظریههای روایت سینمایی، ساخت روایت (از ادبیات تا سینما) و جایگاه روایت در مطالعات سینمایی و تلویزیونی میپردازد.
کندوکاوی در سینمای ایران (2)
به اهتمام: دکتر عبدالله بیچرانلو. ویراستاران ادبی: عبدالله بیچرانلو، کتایون قهرمانی. ویراستار علمی: سیدهراضیه یاسینی. چ1، تهران ، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و اتباطات، دی 1390، وزیری، 180 صفحه (مصور)، 1000 نسخه، 27000 ریال
پس از سخن ناشر و پیشگفتار، آسیبشناسی آموزش در سینمای ایران، سینما و اقتباس، فیلم کوتاه، وضعیت کنونی و چشمانداز، برسی مسایل و چشمانداز سیمای کودک و نوجوان، حضور بینالمللی سینمای ایران؛ موانع و مشکلات، اکران فیلمهای خارجی در سینماهای ایران؛ تهدید یا فرصت؟ موضوعات محوری فصلهای مختلف کتاب را تشکیل میدهند.
مبانی سینما 3
ویلیام اچ. فیلیپس. ترجمه: رحیم قاسمیان. ویراستار: احمد فرهنگنیا. چ1، تهران، نشر ساقی، 1391، وزیری، 264 صفحه، 2200 نسخه، 60000 ریال
جلد سوم کتاب موضوعهایی مانند انواع فیلم و نوشتن و نقد بررسی فیلم را در چهار فصل با عنوانهای درک فیلم از خلال مضمون، تفکر دربارهی فیلم، خواندن و نوشتن دربارهی فیلم و سینما، نمونهای از یک شرح و تحلیل: «بازیگر» مورد توجه قرار میدهد.
نظریهی فیلم عامهپسند
ویراستاران: جوآن هالووز و مارک یانکوویچ. ترجمه: پرویز اجلالی. چ1، تهران، نشر ثالث، 1391، رقعی، 284 صفحه، 90000 ریال
پس از آشنایی با نویسندگان مقالهها، یادداشت مترجم، مقدمهی کتاب با عنوان فیلمهای عامهپسند و تمایزهای فرهنگی آمده است. سایر مقالهها به قلم نویسندگان مختلف در هشت فصل ارایه شده که نظریهی فرهنگ تودهوار و اقتصادسیاسی، تألیفگرایی و نظریهی مؤلف، نظریهی گونه و نقد، مطالعات ستارگان، بوطیقای تاریخی، نظریهی نمایش، از فمینیسم روانکاوانه تا فمنیسم عامهپسند» و مطالعات فرهنگی و فیلم عامهپسند عنوانهای اصلی آنها را تشکیل میدهند. این کتاب از مجموعهی «فلسفه و علوم اجتماعی» به دبیری علیرضا جاوید منتشر شده است.