لشكركشی هنرمندانه

زمزمه با باد (شهرام علیدی، 1388)

جمعیت 370 میلیونی كشورهای عربی و پیشرفت‌های رو به گسترش اقتصادی آن‌ها، دلیل خوبی برای جذب سرمایه‌ها و هنرمندان خارجی به این منطقه است. اما تحلیلگران اقتصادی از این مسأله گله می‌كنند كه چرا تا به حال این منطقه مورد توجه زیاد سرمایه‌گذاران و فیلم‌سازان قرار نگرفته است. با این حال به نظر می‌رسد دوران بی‌توجهی به این منطقه از جهان به سر رسیده و حالا به‌آرامی هنرمندان و سرمایه‌گذاران خارجی در حال ورود به دنیای فیلم‌سازی جهان عرب هستند. البته قبل از این هم تلاش‌هایی در این رابطه صورت گرفته است، ولی تلاش‌های جدید هم جهت‌دارتر است و هم بیش‌تر از گذشته.
اهل فن می‌گویند سینمای كشورهای عرب با آن‌كه اعتبار و ظرفیت سینمای كشورهایی مثل ایران و تركیه را ندارند، اما جای زیادی برای كار و پیشرفت دارد. این در حالی است كه در طول سال تعداد زیادی فیلم سینمایی در سرزمین‌های عربی تولید نمی‌شود و سینماهای آن‌ها، بیش‌تر در اختیار فیلم‌های هالیوودی و بالیوودی است. خبرهای رسیده حكایت از آن می‌كند كه شرایط در حال تغییر است و با افزایش تولید محصولات بومی، قرار است سهم فیلم‌های عرب‌زبان در سالن‌های نمایش افزایش پیدا كند. اعلام خبر سرمایه‌گذاری شركت معروف آمریكایی نت‌فلیكس در محصولات عرب‌زبان، با موجی از استقبال و خوش‌بینی همراه بوده است. این شركت كه از هجده سال پیش فعالیت‌های هنری‌اش را آغاز كرده، به دلیل تولید مجموعه‌هایی مثل خانه‌ی پوشالی با بازی كوین اسپیسی شهرت دارد. نت‌فلیكس امیدوارست با همكاری هنرمندان بومی تعدادی فیلم‌نامه تولید كند كه خط اصلی داستان آن‌ها در خاورمیانه اتفاق می‌افتد. شروع كار این پروژه‌ها از اوایل سال جدید میلادی خواهد بود.
تد ساراندوس مدیر نت‌فلیكس در این رابطه می‌گوید: «‌آن‌چه در سطح بین‌المللی شاهد كمبود آن هستیم، فیلم‌نامه‌هایی درباره زندگی معاصر در خاورمیانه است؛ این حلقه‌ی گم‌شده‌ی سینمای امروز است. اكثر فیلم‌هایی كه بیرون از خاورمیانه ساخته می‌شوند یا كارهای تاریخی هستند یا تصاویری غلوآمیز و كاریكاتورگونه از خاورمیانه. به همین دلیل است كه ما از سال آینده كار روی فیلم‌نامه‌هایی را شروع می‌كنیم كه تصویری درست و امروزی از زندگی در این منطقه به دست می‌دهند. تأكید ما بر این است كه داستان‌نویسان خوب و بزرگی را در منطقه پیدا كنیم كه بتوانند این داستان‌ها را تعریف كنند.»
نت‌فلیكس از مدتی قبل بحث و مذاكره با تهیه‌كنندگان بومی را شروع كرده و به‌نوعی فعالیت‌هایش را كلید زده است. با همكاری این افراد، نت‌فلیكس فیلم‌هایی با زبان عربی و درباره مردم این منطقه و مشكلات‌شان خواهد ساخت و فیلم‌های انگلیسی‌زبان در فعالیت‌هایش جایی نخواهند داشت. این شركت قصد دارد این محصولات را با زیرنویس انگلیسی در سطح جهان پخش کند. در عین حال، نت‌فلیكس قصد دارد امتیاز پخش بین‌المللی فیلم‌های عرب‌زبانی را هم خریداری کند كه خودش تولید نکرده است.
به گفته‌ی ساراندوس: «هدف ما معرفی سینمای خاورمیانه به تماشاگران جهان است. همین مسأله باعث می‌شود با بازیگران، فیلم‌سازان، فیلم‌نامه‌نویسان و سرمایه‌گذاران عربی همكاری نزدیكی داشته باشیم. ما می‌خواهیم این هنرمندان نه‌فقط برای اهالی منطقه فیلم بسازند و با آن‌ها ارتباط برقرار كنند، بلكه با آثارشان با بقیه‌ی مردم جهان هم حرف بزنند. این كار فرصت خوبی فراهم می‌كند تا صدای جهان عرب در سطح بین‌المللی شنیده شود. حضور ما در منطقه این سود را هم برای‌مان دارد كه از نزدیك با شرایط و وضعیت نمایش محصولات انگلیسی‌زبان آشنا می‌شویم و می‌توانیم با مشكلاتی مثل سرقت ویدئویی فیلم‌ها مقابله كنیم.» رسانه‌های گروهی كشورهای عربی در حالی از صحبت‌های ساراندوس استقبال كرده‌اند كه هنوز فیلم و پروژه‌ی مشخصی در دستور كار نت‌فلیكس قرار نگرفته است. با این حال، تحلیلگران هنری در خاورمیانه عقیده دارند این صحبت‌ها، حكایت از یك شروع تازه و خوب دارد برای سینمای نه‌چندان سرپا و نحیف جهان عرب.
فرسنگ‌ها دورتر از آمریكا و نت‌فلیكس، در هند هم شركت مستقل فیلم‌سازی دریشیام خود را آماده‌ی حضور در بازار سینمایی خاورمیانه می‌كند. این شركت هم مثل نت‌فلیكس اولین بار است كه در تولید محصولات عرب‌زبان همكاری می‌كند. از دو سال قبل كه دریشیام فعالیت خود را در هند شروع كرده، فقط سه فیلم سینمایی تولید كرده است كه تمام آن‌ها جوایز معتبری از جشنواره‌های كن و ساندنس گرفته‌اند. همین موضوع، اهمیت حضور آن را در بازار سینمای عرب‌زبان خاطر نشان می‌كند. فیلم عرب‌زبانی كه دریشیام برای شروع فعالیتش انتخاب كرده، تركیبی بین‌المللی دارد و خیلی هم عربی نیست. مهم‌ترین نكته این‌كه اولین فیلم عربی‌زبان شركت را شهرام علیدی فیلم‌ساز ایرانی كارگردانی خواهد كرد. این فیلم با نام سه‌ضلعی جلوی دوربین می‌رود و دو كشور فلسطین و تركیه لوكیشن‌های اصلی آن هستند. داستان فیلم درباره زندگی یک زن شاعر فلسطینی است. تلاش‌های این زن برای چاپ مجموعه اشعارش در سرزمین‌های اشغالی و مشكلاتی كه بر سر راهش خودنمایی می‌كنند، خط اصلی داستان را جلو می‌برد. زن می‌خواهد مطمئن شود كتاب شعرش بدون سانسور چاپ می‌شود، ولی شرایط پیش رو حكایت از چیز دیگری دارد. كلید فیلم‌برداری سه‌ضلعی فوریه‌ی 2016 زده می‌شود. مانیش موندرا مدیر شركت دریشیام درباره فیلم می‌گوید: «سه‌ضلعی سفر فیزیكی و احساسی این زن را در حالی دنبال می‌كند كه او به دنبال برآورده كردن رؤیای همیشگی‌اش است. ما در شركت فیلم‌سازی‌مان به دنبال پروژه‌های داستان‌محوری هستیم كه بتوانند ارتباطی قوی و احساسی با تماشاگران سینما برقرار كنند.»
موندرا تأکید می‌كند که علیدی همان فیلم‌سازی است كه دنبالش بوده‌اند. این فیلم‌ساز ایرانی با اولین ساخته‌ی سینمایی خود زمزمه با باد در سال 2009 توانست در جشنواره‌های بین‌المللی موفقیت‌هایی كسب كند. این فیلم درباره یك كارمند رادیوی سن‌وسال‌دار است كه تلاش می‌كند در دهه‌ی هشتاد میلادی خانواده‌های كردستان جنگ‌زده را به‌هم پیوند دهد. رسانه‌های گروهی دنیای عرب هنوز واكنشی نسبت به انتخاب این فیلم‌ساز برای كارگردانی درامی عرب‌زبان نشان نداده‌اند و بعید به نظر می‌رسد كه نسبت به آن، موضعی منفی داشته باشند.