در ستایش زندگی روزمره: فراتر از ملت‌ها، فراتر از سیاست

پویا عاقلی‌زاده، عضو هیات داوران جایزه فیپرشی هفدهمین جشنواره بین‌المللی دی‌ام‌زد کره جنوبی - سپتامبر ۲۰۲۵

‎همان‌گونه که سینما در آغاز راه خود به ثبت زندگی مردم عادی می‌پرداخت، جشنوارۀ امسال دی‌ام‌زد (جشنواره فیلم مستند) نیز بر جوهرۀ زندگی روزمره تمرکز دارد -نه از خلال بازیگران، بلکه با حضور واقعی انسان‌های معمولی- در سادگی‌ای چشمگیر و ملموس. در دنیای آشفته امروز، جایی که پیچیدگی‌های سیاسی و اجتماعی اغلب، زیبایی لحظه‌های ساده زندگی را پنهان می‌سازد، سینما پناهگاهی برای نگریستن فراهم می‌سازد.

‎فیلم‌های این جشنواره که دوربین خود را به سوی قاب‌هایی ظاهراً خالی اما آکنده از روح طبیعت خیره‌کنندۀ کره جنوبی می‌چرخانند، روایت‌هایی از تجربه زیسته‌ نسل‌های گذشته و خانواده‌های امروزی دارد. این نگاه انسان‌گرایانه راه را برای سفری هنری هموار می‌سازد، سفری سرشار از امید به بازسازی.

‎به عنوان عضوی از هیأت داوران فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم، از ایران، در فیلم‌های این جشنواره با مواجهه‌ای نو روبه‌رو شدم؛ مواجهه‌ای که می‌تواند جنگ‌ها و دشمنی‌ها را پایان دهد، مرزها را از بین ببرد و به مردمان در هر سن و سال و از هر شهر و روستایی امکان دهد تا زیبایی را در آرامش و صلح تجربه کنند.

‎همچنین در فیلم‌های امسال شاهد رویکردهای نوآورانه‌ای در تکنیک‌های روایت بودم. بر خلاف برخی از فیلم‌های داستانی کره‌ای، این مستندها دارای تدوین با ریتم کندی بودند که گرچه انتخابی آگاهانه از سوی کارگردان است، اما گاهی باعث احساس یکنواختی در زمان نمایش می‌شود. در سوی دیگر، دوربین با دقت به ثبت زندگی روزمرۀ مردم کره می‌پردازد -به‌ویژه جزئیات ساده‌ای چون برگ‌ها و گل‌های کوچک. تمرکز بر مردم کره همان‌گونه که هستند، بدون قضاوت یا ارزیابی، نوعی بزرگداشت سبک زندگی آنان است. موسیقی دراماتیک نیز عنصری است که می‌کوشد کمبود درام را جبران کند- رویکردی برگرفته از سنت فیلم‌های مهیج کره‌ای.

برندۀ جایزۀ فیپرشی امسال، فیلم «فراتر از اکنون، نایئین»، شایستۀ تقدیر در جشنوارۀ است؛ زیرا بر مفاهیم فرامرزی و خلع‌سلاح نظامی تأکید دارد. این فیلم با روایتی تأثیرگذار داستان زوجی را بیان می‌کند: زنی مهاجر از میانمار و مردی کره‌ای که می‌کوشد به او در کشورش یاری رساند. رویکرد فیلم در استفاده از جلوه‌های ساده برای پیشبرد روایت چشمگیر است؛ از گرافیک‌های ابتدایی برای نمایش پیامک‌ها بهره می‌برد تا تنها با یک مکان‌نما چشمک‌زن، تعلیقی کوتاه اما شدید ایجاد کند.

‎برخلاف داستان غم‌انگیز سربازی که چهره‌اش تنها در پایان آشکار می‌شود، عنوان فیلم به آینده‌ای اشاره دارد که پس از آگاهی از مرگ عزیز معنا می‌یابد. فیلم دو ملت و دو فرهنگ را با مفهومی جهان‌شمول -انسانیت- به هم پیوند می‌دهد. فیلم تأکید می‌کند که مکان اهمیتی ندارد؛ آنچه اهمیت دارد توانایی حمایت از کسی است که دوستش داری، به‌ویژه در دوران جنگ. در این روایت، مرد کره‌ای زندگی‌اش را وقف مأموریت عشق خود می‌کند: پاسداری از انسانیت در میانه جنگ. اگرچه زن نمی‌تواند به کشورش بازگردد و در نبرد شرکت کند، اما با پشتیبانی روحی از هم‌وطنانش، به آن‌ها نیرو و اراده‌ای تازه می‌بخشد تا با پشتکار به آرمان خود برسند.

‎عنوان «فراتر از اکنون، نایئین» زن مهاجر را به زمانی رهنمون می‌سازد که رنج و درد جنگ سرانجام به بار می‌نشیند. فیلم تماشاگر را به مسیری اندیشمندانه به سوی آینده هدایت می‌کند و امیدی عمیق به روزی در دل می‌کارد که همۀ ما در آرزوی آن هستیم.

[ماهنامه فیلم]