عدم نمایش عمومی قسمت تازهی فیلمهای ترسناک آنابل در لبنان، توجهها را به مسألهی توقیف و سانسور فیلمهای سینمایی در این کشور عربی جلب کرده است. بسیاری از روزنامهها و مجلههای کشور با سانسور محصولات هنری مخالفت کردهاند و خواهان توقف آن از سوی مسئولان رسمی هستند.
از قرار معلوم مسئولان ادارهی سانسور وجود عناصر مذهبی در این فیلم را دلیل تصمیم خود اعلام کردهاند. این اداره نگران آن است که نمایش عمومی فیلم در سینماهای لبنان، باعث خلق جنجال و درگیریهای مذهبی بین مردم شود. منابع محلی میگویند دو کشیش برجستهی عضو اداره سانسور پس از تماشای آنابل: آفرینش به این نتیجه رسیدند که داستان میتواند برای مسیحیان کشور «توهینآمیز و تنفربرانگیز» باشد. به همین دلیل بهتر است فیلم به نمایش عمومی درنیاید تا مشکلی هم به وجود نیاید!
در این بین، رسانههای گروهی لبنان به این نکتهی طنزآمیز اشاره کردهاند که این دومین محصول کمپانی برادران وارنر است که در فاصلهی زمانی کمتر از دو ماه در لبنان توقیف میشود. اولی زن شگفتانگیز/ واندر وومن بلاکباستر تابستانی سینما بود که در سطح جهانی بالای هشتصد میلیون دلار فروش کرد و لبنانیها تنها توانستند نسخههای نمایش خانگی آن را تماشا کنند. البته دلیل توقیف این اکشن ابرقهرمانانه نه داستان و محتوا، که اصلیت اسراییلی بازیگر اصلی فیلم یعنی گل گدوت بود. پس اگر لبنان و اسراییل درگیر جنگی ادامهدار نبودند یا فرد دیگری این نقش را به عهده گرفته بود، احتمالاً اکران عمومی فیلم بدون مشکل میشد!
در شرایطی که هفده سالن سینما خود را آماده نمایش عمومی آنابل از هفدهم اوت کرده بودند، به توزیعکنندگان محلی اعلام شد که فعلاً قرار نیست این فیلم رنگ پرده را ببیند. شرکت توزیعکنندهی «جوزف چاکرا و پسران» که محصولات کمپانی برادران وارنر را در لبنان پخش میکند، در یک اطلاعیه رسمی خبر توقیف فیلم را اعلام کرد. البته مدیران شرکت تلاش زیادی کردند تا با مسئولان اداره سانسور به توافق برسند اما راه به جایی نبردند. آنها برای اینکه امکان اکران فیلم فراهم شود، حتی حاضر بودند چند صحنه را حذف کنند تا خواستهی مسئولان مربوطه تا حد زیادی تأمین شود؛ اما این درخواست جواب مثبتی نگرفت.
حالا توزیعکنندگان فیلم منتظر تصمیم وزارت کشور و وزیری به نام نهاد المشنوق هستند که در اولین واکنش گفته است: «برخی رسانههای گروهی گزارش دادهاند که فیلم توقیف شده است، اما چنین نیست. در واقع فیلم هنوز در مرحلهی تعلیق نمایش عمومی قرار دارد.»
صاحبنظران میگویند با قرار گرفتن فیلم در دستهای وزارت کشور، تکلیف آن تنها پس از چند هفته - و شاید یک ماه - مشخص خواهد شد. آنها به این حرف وزیر استناد میکنند که اداره سانسور فیلم را در اختیار وزارت کشور قرار داده است تا تصمیمگیری نهایی را بگیرد. احتمالاً وزارت کشور هم در نهایت با اعمال حذفیاتی نظر گروهها و احزاب مختلف را تأمین کند تا امکان نمایش عمومی فیلم فراهم شود. از سوی دیگر توزیعکنندگان دست به انتشار بیانیهای زدهاند که میگوید: «روال کار حداقل چند هفته طول میکشد اما به محض موافقت وزارت کشور، دوباره فیلم را برای هیأت سانسور نمایش میدهیم و بعد از تأیید تغییرهای لازم، فیلم تأییدشده را به کمپانی وارنر ارائه میدهیم. طبیعی است که سازندگان و تهیهکنندگان فیلم باید در جریان تغییرها قرار گیرند. به هر حال امیدواریم این کار دشوار هرچه زودتر به سرانجام برسد.»
در لبنان برای دریافت پروانه نمایش، تمام فیلمهای داخلی و خارجی باید از اداره کل امنیت ملی هم اجازه اکران بگیرند. البته مشابه چنین ادارهای در دیگر کشورهای دنیا هم وجود دارد که در مورد سرنوشت محصولات سینمایی نظر میدهند. طبق قانون اگر فیلمهای سینمایی دارای محتویاتی باشند که احساسات سیاسی یا مذهبی مردم را برانگیزند، اداره سانسور وارد عمل شده و مانع اکران آنها میشود.
توزیعکنندهی آنابل میگوید صحنهای در فیلم وجود دارد که هم اداره سانسور و هم وزارت کشور، نسبت به آن عکسالعملی بسیار منفی داشتهاند. به گفتهی «جوزف چاکرا و پسران»: «انتظار هیچ نوع مخالفتی را با این فیلم نداشتیم. تا به حال، صدها فیلم ترسناک در لبنان اکران شدهاند و هیچکدام با مشکلی روبهرو نشدهاند. نهفقط هر دو قسمت احضار که حتی قسمت اول آنابل هم بهراحتی از سد اداره سانسور گذشت. اما بعد از ماجرای زن شگفتانگیز هیأت سانسور موشکافتر و وسواسیتر شده است. در کل، کار برای تمام توزیعکنندگان فیلمهای خارجی در لبنان سخت شده است.»
موردهای اخیر سانسور در لبنان با واکنشهای متفاوتی از سوی افراد و گروههای مختلف مواجه شده است. اما طرفداران ژانر وحشت و دستاندرکاران سینمایی با خشم و اعتراض نسبت به سانسور فیلمها واکنش نشان دادهاند. آنها با اشاره به اصل آزادی بیان، این نوع کارها را تلاشی برای محدود کردن دامنهی فعالیت هنرمندان و مقابله با تولید فیلمهای مردمپسند ارزیابی میکنند. در نشریههای لبنانی مقالههای زیادی به چاپ رسید که حرف تمام آنها یکی بود: «لطفاً هیچ صحنهای را از فیلمهای سینمایی حذف نکنید. ما فیلمهای سانسورشده نمیخواهیم.»
بسام جی عید از مدیران بزرگترین زنجیرهی سینمایی کشور به نام «امپایر سینما» عقیده دارد سانسور فیلمها فقط به بازار سرقت ویدئویی فیلمها کمک و آن را قویتر میکند: «وقتی فیلمی سانسور میشود، مردم تشویق به دیدن نسخهی کامل و سانسورنشدهاش میشوند. از آنجایی که دیویدی این فیلمها چند ماه بعد وارد بازار میشود، سارقان ویدئویی با بهرهگیری از وضعیت موجود بلافاصله نسخههای بیکیفیت و غیرقانونی فیلمها را به بازار میفرستند. این موضوع فقط و فقط به فروش غیرقانونی فیلمها و سارقان ویدئویی کمک میکند. در نتیجه سالنهای نمایش فیلمها از تماشاچی خالی میشود و این به ضرر سینماست.»