گفت‌وگوی اختصاصی با مهدی اصغری ازغندی نویسنده و کارگردان فیلم ماریا

نمایی از فیلم ماریا به نویسندگی و کارگردانی مهدی اصغری ازغندی

فیلم سینمایی ماریا درام اجتماعی به کارگردانی مهدی اصغری ازغدی و تهیه‌کنندگی علی لدنی است که در اولین حضور جهانی خود به بخش مسابقه سی ‌و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو راه پیدا کرد. در این فیلم صابر ابر، پانته‌آ پناهی‌ها، حسین محجوب، کامیاب گرانمایه و مهشید خدادی بازی کرده‌اند.

در خلاصه فیلم آمده است: انتشار ناخواسته فیلم تمرین هنرجوی بازیگری که نقش زنی خیابانی را اتود می‌زد با یک کلیپ واقعی توسط مردم در شبکه‌‌های مجازی اشتباه گرفته شده و زندگی او و گروه فیلم‌سازی را وارد معمایی پیچیده کرده است. هیچ‌کس باور نمی‌کند که این فیلم تنها یک تمرین بازیگری بوده است، حتی خانواده‌اش و حالا دو سال بعد...

این فیلم یکی از سی ‌و سه فیلم سودای سیمرغ چهل و سومین جشنواره فیلم فجر است که برنده جایزه اصلی بهترین فیلم در بخش آینده آسیا از جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو 2023 شد و کارگردان آن به‌عنوان استعداد برتر آینده فیلم‌سازی قاره آسیا در سال 2023 انتخاب شده است.مهدی اصغری کارگردان ماریا فارغ‌التحصیل رشته سینما است و چند فیلم کوتاه کارگردانی کرده است که شامل فیلم‌های کورا ، کارخانه رو به ورشکستگی و عاشق وحشی می‌شود. این اثر اولین فیلم بلند مهدی اصغری است. به این بهانه گفت‌وگویی با مهدی اصغری ازغدی انجام دادیم که در ادامه آن را می‌خوانید.

در ابتدا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید از چه سالی فعالیت در عرصه سینما را آغاز کردید؟

فعالیت در حوزه سینما را از دوازده سال پیش شروع کردم. فارغ‌التحصیل کارشناسی رشته کارگردانی سینما و کارشناسی ارشد سینما از دانشگاه هنر تهران، عضو بنیاد ملی نخبگان و عضو استعدادهای درخشان و دانشجوی برتر در رشته سینما بودم و به ‌همین جهت بدون کنکور وارد مقطع کارشناسی ارشد شدم. هفت سال است که به همراه خانم الناز عبادالهی تدوینگر فیلم «ماریا» مشغول تدریس در آموزشگاه سینمایی‌مان هستیم. خانم عبادالهی موسس و بنده مدیرمسئول موسسه هستم. هر دو دانشگاه هنر درس خوانده‌ایم. هشت سال پیش برای تلویزیون کار نویسندگی کردم و بعد مدتی فیلم کوتاه ساختم و الان هم فیلم  بلند سینمایی«ماریا» را ساخته‌ام.

ایده اصلی و طرح فیلم‌نامه «ماریا» از کجا شکل گرفت؟ به‌طور کلی چه عامل یا عواملی باعث شد در فکر نوشتن فیلم‌نامه ماریا باشید؟

دوستی داشتم که فیلم‎ساز فیلم کوتاه بود. فیلم کوتاهی ساخت و بازیگر خانمی در این فیلم بازی کرد. این خانم به‌طور جدی علاقه‌مند به بازیگری بود اما خانواده حساسی داشت که در جریان فعالیتش نبودند. از طرفی نقشی که بازی کرده بود نقش یک زن خیابانی بود پس طبیعتاً پنهان‌کاری کرده بود و به این امید که فیلم فقط در جشنواره‌های خارجی پخش می‌شود، این نقش را پذیرفته بود. در نهایت عوامل فیلم بخش کوتاهی از بازی او را در آپارات بارگذاری کرده بودند تا این‌که اتفاقی یکی از اعضای خانواده این خانم فیلم را دیده بود و در نهایت منجر به تهدید و مهاجرت این خانم به خارج از کشور شد.

در واقع ایده اصلی فیلم دغدغه شما نسبت به یک اتفاق واقعی است و داستان فیلم براساس واقعیت است.

من از قبل می‌خواستم به این موضوع بپردازم و این اتفاق جرقه‌ای شد برای پرداختن به این ایده. همیشه قائده بر این بود که ما از قصه‌های واقعی فیلم می‌سازیم. اما در حقیقت ما در عصری هستیم که بیش‌تر این واقعیت است که از فیلم‌ها تأثیر می‌گیرد. در این فیلم که بر اساس داستان واقعی است، نشان می‌دهد چطور یک فیلم زندگی و هویت یک شخص را تغییر می‌دهد و چطور سینما می‌تواند هویت جدیدی برای او خلق کند به‌طوری که بقیه نتوانند هویت قبلی‌اش را باور کنند.

از آنجایی که در خلاصه فیلم آمده که دختر بازیگری نقش یک زن خیابانی را اتود می‌زند یعنی این‌که فضای مجازی خیلی در ایده و داستان فیلم تأثیر دارد، درست است؟

بله. اساساً چنین ایده‌ای به این موضوع می‌پردازد که چه تفاوت‌هایی بین پرده بزرگ یعنی سینما و مدیای تازه‌تری مثل فضای مجازی با ابعاد کوچکی در صفحه گوشی وجود دارد. درواقع به‌ظاهر این گوشی اندازه‌اش کوچک‌تر است ولی ممکن است همین تصویر کوچک آسیب سهمگین‌تری بزند. سینما با آن پرده بزرگ و به این دلیل که همیشه در دسترس نیست، مانند یک آیین می‌ماند. وقتی تصویر را بر روی پرده می‌بینیم ما با اندیشه و تأمل بیش‌تری آن را دنبال می‌کنیم. ولی وقتی این ابعاد کوچک‌تر می‌شود مثل فیلم‌هایی که در فضای مجازی می‌بینیم انگار قدرت تفکر را کاهش می‌دهد و آن شکل آیینی که سینما دارد حرمتی به ما می‌دهد که فکر می‌کنم با حقیقت درست‌تر مواجه می‌شویم. ولی فضای مجازی تا اندازه‌ای این را از ما می‌گیرد.

آیا در این ایده دخل و تصرفی هم داشتید یا عیناً همان را وارد داستانتان کردید؟

بله فیلم که براساس یک داستان واقعی است؛ اما از دریچه ذهن من عبور کرده است و طبعاً تغییرات زیادی هم داشته است و الزاماً همه مواردی که گفتم در فیلم نیست. فیلمی که خواهید دید متفاوت با داستانی است که من الان تعریف کردم.

درباره انتخاب بازیگران با توجه به این‌که از بازیگران حرفه‌ای دعوت کرده‌اید، این موضوع به پیشنهاد شما بوده یا این‌که پیشنهاد دیگر عوامل در آن موثر بوده است؟

سوال جذاب و خوبی است. من عاشق بازی آقای صابر ابر در فیلم «اینجا بدون من» و خیلی علاقه‌مند به بازی و صدای درخشان خانم پانته‌آ پناهی‌ها هستم. صادقانه بگویم پولش را نداشتیم که این دوستان در فیلم حضور داشته باشند؛ ولی من خیلی آدم مُصر و پیگیری هستم. هفت ماه پیگیری کردم تا بتوانم خانم پناهی‌ها و صابر ابر نازنین را داشته باشم و باتوجه به بودجه بسیار محدود ما، نمی‌توانستیم در روزهای زیادی از حضورشان استفاده کنیم. خانم پناهی‌ها برای سریال «مرداب» قرارداد داشتند و آقای ابر هم برای فیلم دیگری. در نهایت با دستمزد کم‌تر توانستیم لطف و همکاریشان را با فیلم داشته باشیم.

آقای محجوب و آقای صدیقی‌مهر هم به پیشنهاد خانم پناهی‌ها به تیم ما اضافه شدند. کامیاب گرانمایه هنرجوی خودم بود. بازی‌اش را در یک فیلم کوتاه در تمرین کلاسی دیده بودم و از میان چند نفر که تست دادند، انتخاب شد. چون در تاکسی اینترنتی کار می‌کرد، اتود بازیگری هم در کنار کار می‌زد و خودش را در نقش‌های متفاوت می‌گذاشت و مسافران را کنترل می‌کرد. احساس کردم شخصیت کارگردانی را دارد که بقیه را با سیاست مدیریت می‌کند. هرچند ظاهراً ضعیف است و لاغر، در فیلم چنین چیزی نیاز داشتیم. مهشید خدادی هم هنرجوی خانم پناهی‌ها و صابر ابر بود. البته کامیاب نقش یک کارگردان جوان ناشناخته سینما است که اولین فیلمش را ساخته است. تصمیم گرفتم از بازیگری که چهره نیست استفاه کنم زیرا اگر بازیگر چهره نقش کارگردان را بازی می‌کرد شبیه سریال افعی تهران می‌شد. جناب معادی نقش یک کارگردان فیلم اولی را بازی کرده است. برای سریال که نیاز به چهره وجود دارد و مخاطب خاص خودش را دارد انتخاب عالی است اما برای فیلم ما به‌ نظرم این تصمیم اشتباهی بود.

درباره بازی خانم پناهی‌ها چقدر به شخصیتی که ایفای نقش کردند نزدیک بودند؟

ایشان بازیگر فوق‌العاده‌ای هستند که هرچه از ایشان بخواهید ضربدر چند به شما تحویل می‌دهند. مدل کارکردن با ایشان این طور است که به جوان‌ها خیلی در پروسه کاری کمک می‌کنند. چون خودشان مدرس بازیگری هستند و روحیه یک معلم دلسوز را دارند.

فیلم «ماریا» در ژانر درام اجتماعی است؟

فیلم یک مولتی ‌ژانر است. مولتی ‌ژانر یا هیبرید ژانری یعنی ترکیب چند ژانر است. زمانی‌که می‌خواستم این فیلم را بسازم مبنایش این بود فیلمی اجتماعی اما درباره سینما و با ژانرهای مختلف ساخته شود. یعنی از ملودارم در آن باشد، تا حدودی هارور (ترسناک) باشد، معمایی، کمی کمدی ابزورد و... یعنی یک فیلم با تلفیق ژانرهای مختلف باشد.

 آیا فیلم‌های کوتاهی که ساختید از نظر مضمون پیش‌زمینه‌ای بودند برای فیلم ماریا؟ یا این‌که فیلم ماریا جهانی متفاوت و مجزایی دارد؟

ماریا خیلی جهان متفاوت و مجزایی دارد. خیلی فیلم عجیبی است اما از نظر تلفیق ژانر شباهت دارد. در ساختن شاید مثل فیلم اژدها وارد می‌شود مانی حقیقی فضای خیلی غریبی دارد و حتی می‌شود نگاهی پُست‌ مدرن به آن داشت و البته کارهای مانی حقیقی را خیلی دوست دارم. قبل از هر چیز چون درس سینما خوانده بودم و درس هم می‌دادم به‌واسطه کارم دوست داشتم فیلمی بسازم که تلفیقی از فیلم‌های مختلف باشد. این فیلمی است برای عاشقان سینما. قطعاً در فیلم‌های بعدی‌ام از تلفیق ژانرها استفاده خواهم کرد. گرچه فیلم بعدی‌ با فیلم ماریا خیلی تفاوت خواهد داشت.

دلیل حضور فیلم «ماریا» در جشنواره‌های بین‌المللی؛ بیش‌تر تمایل داشتید که ابتدا در آن‌جا اکران شود یا این‌که فیلم به جشنواره فجر نرسید؟

وقتی فیلم ما تمام شد تا جشنواره فجر نزدیک به هشت ماه مانده بود و اگر می‌خواستیم هشت ماه فیلم را نگه داریم از نظر مالی آسیب می‌دیدیم مخصوصاً فیلمی که با هزینه شخصی ساخته شده و باید فیلم را برای پخش آماده می‌کردیم. در نتیجه با جشنواره‌های بین‌المللی شروع کردیم. این فیلم جایزه آینده آسیا جشنواره توکیو را دریافت کرده است و منتخب جشنواره‌های معتبری چون وزول فرانسه، داکا بنگلادش، بزرگ‌ترین جشنواره قاره آفریقا و جشنواره فیلم‌های ایرانی تورنتو کانادا بوده است و همچنان پخش جهانی‌اش ادامه دارد.

این نکته را هم بگویم که این فیلم با کمک‌های خانم الناز عبادالهی به‌عنوان تدوینگر، مجری طرح، برنامه‌ریز و منشی صحنه ساخته شد. تمام تیم تولید از جمله مدیر تولید، عکاس، طراح صحنه فیلم و تمام گروه دستیاران کارگردانی ضمن چند بازیگر فیلم همه هنرجوهای کلاس‌های من و جوان‌هایی هستند که اولین تجربه کاری‌شان محسوب می‌شود حتی 90 درصدشان پیش از این پشت صحنه فیلم را ندیده بودند! ما با این گروه هشت ماه تمرین ویژه داشتیم.

[ماهنامه فیلم]