وقتی اوایل سال 2014 نامزدهای جوایز «آکادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریکا» موسوم به «اسکار» معرفی شدند، نام دختر جوانی در میان بزرگان و رکورداران قدیمی این رشته به چشم خورد. او مگان الیسن، یکی از تهیهکنندگان فیلمهای او (اسپایک جونز) و گوشبُری آمریکایی (دیوید اُ. راسل) بود. الیسن 28 ساله از سال 1951 به این طرف چهارمین تهیهکننده و اولین تهیهکنندهی زنی بود که در یک سال به خاطر بیش از یک فیلم نامزد اسکار بهترین فیلم میشد. به این ترتیب الیسن به رکوردی دست پیدا کرده بود که تا آن روز فقط متعلق به فرانسیس فورد کوپولا و فرد روس (مکالمه و پدرخوانده 2 محصول 1974) و اسکات رودین (شبکهی اجتماعی و شهامت واقعی محصول 2010) بود. سوای این نکته، الیسن از سال 2010 به این طرف حضور پررنگی در بخش مستقل سینمای آمریکا داشته و مشکلهای مالی پروژههای کارگردانانی مثل جان هیلکوت، بنت میلر و پل توماس اندرسن را حل کرده تا آنها بتوانند فیلمهایشان را آن طور بسازند که واقعاً میخواهند. همکاران الیسن میگویند او دوست دارد در سایه بماند و از جلبتوجه گریزان است اما وقتی یک سرمایهگذار مستقل طی چند سال فیلمهای مهمی از سرشناسترین کارگردانان معاصر سینمای مستقل آمریکا را تهیه کند، همه کنجکاو میشوند و دوست دارند بیشتر درباره او بدانند. این مطلب دریچهای برای ورود به دنیای مگان الیسن است؛ اینکه از کجا پول لازم برای سرمایهگذاری در سینما را آورده، شیوهی کارش چهگونه است و اصلاً هدفش از ورود به سینما چیست.
مگان الیسن کیست؟
مگان الیسن در 31 ژانویهی 1986 در سانتا کلارای کالیفرنیای آمریکا به دنیا آمد. او تنها دختر لری الیسن یکی از مؤسسان شرکت نرمافزاری «اوراکل» و سومین مرد ثروتمند آمریکا با سرمایهی خالص 41 میلیارد دلار است. باربارا بوث، مادر مگان سومین همسر لری بود. آنها در زندگی زناشویی پرافتوخیزشان بعد از پسری به نام دیوید (که او هم تهیهکنندهی سینماست) صاحب مارگارت الیزابت یا همان مگان شدند. قبل از آنکه مگان چهار ماهه شود، لری همسرش را رها کرد و رفت؛ و طلاق آنها یک روز قبل از اولین سالگرد تولد او نهایی شد.
الیسن با تهیهی فیلم بیداری مدیسن (کاترین بروکس، 2006) کار سرمایهگذاری در سینما را شروع کرد. این فیلم به طور مستقیم راهی شبکهی نمایش خانگی شد. او در فاصلهی سالهای 2006 تا 2010 و بعد از یک سال تحصیل در دانشکدهی فیلم دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (هنوز هم فارغ التحصیل نشده) چند فیلم با بودجههایی بین 3 تا 10 میلیون دلار تهیه کرد (نمایش مصایب، مین استریت) که هیچکدام قابلتوجه نبودند و مورد استقبال منتقدان قرار نگرفتند. الیسن در جشن تولد بیستوپنج سالگیاش در سال 2011 مبلغی معادل 200 میلیون دلار از طرف پدرش - که بعد از جدایی از مادر مگان سعی کرده رابطهی نزدیکی با او و دیوید داشته باشد - به عنوان هدیه دریافت کرد و قرار شد که مبالغ دیگری هم در آینده به او داده شود (در هالیوود پیچیده که این مبلغ در مجموع 2 میلیارد دلار بوده است اما سخنگوی الیسن گفته هیچیک از این دو مبلغ صحیح نیست).
الیسن در سال 2011 کمپانی خصوصی «آناپورنا» را تأسیس کرد. هدف این کمپانی تولید فیلمهای هنری و پیچیدهی باکیفیت عنوان شده که به چشم استودیوهای امروزی هالیوود پروژههایی با ریسک بالا به حساب میآیند. اسم این کمپانی از نام سلسله قلههای معروف هیمالیا در نپال گرفته شده که او در سال 2006 دست به فتحشان زد. او و اعضای گروهش در دفاتر شرکتی یا مجتمعهای اداری کار نمیکنند بلکه در سه خانهی عظیم با پنجرههایی از کف تا سقف و مبلمان مفصل و پوسترهایی از دختران فیلمهای ابتدایی جیمز باند روی دیوارهای آنها واقع در محلهی معروف به «خیابانهای برد» در بلوار سانست در نزدیکی بورلی هیلز کار میکنند. الیسن در یکی از این خانهها زندگی میکند و دو خانهی دیگر را به دفتر کار و تولید فیلم تبدیل کرده است. در یکی از آن خانهها سالن سینمای خانگی با 20 صندلی و تجهیزات مراحل پسازتولید است که کارگردانها ماهها کار تدوین فیلمهایشان را آنجا انجام میدهند.
الیسن، که شیفتهی کارگردانانی مثل جان کاساوتیس و رابرت آلتمن است، در سال 2010 پول لازم برای ساخت فیلم را در اختیار چند کارگردان مستقل و سنتشکن معاصر قرار داد. میگویند او همان فردی است که باعث تولید سی دقیقه پس از نیمهشب شد، فیلمی از تیم برندهی اسکار کاترین بیگلوِ کارگردان و مارک بولِ فیلمنامهنویس با موضوع قتل اسامه بنلادن، مرد شمارهی یک القاعده. اگرچه کمپانی سونی پخش فیلم را بر عهده داشت اما سی دقیقه پس از نیمهشب به اصطلاح فیلمی استودیویی نیست و بیگلو و بول از همان شروع کار میخواستند سرمایهای جذب کنند که بههیچوجه ارتباطی با بخش نظامی ایالات متحده نداشته باشد. به همین خاطر سراغ سرمایهگذاران مستقل رفتند ولی بسیاری از آنها نظر مساعدی نسبت به پروژه نداشتند اما مگان آماده بود تا چکی برای تأمین تمام بودجهی فیلم، که در نهایت به رقم 45 میلیون دلار رسید، بنویسد. الیسن علاوه بر سی دقیقه پس از نیمهشب به طور جزئی یا کلی در سرمایهگذاری فیلمهای زیر هم نقش داشته است:
- بیقانون، داستانی جنایی درباره دوران ممنوعیت مشروبات الکلی در آمریکا به کارگردانی جان هیلکوت و با نقشآفرینی تام هاردی، جسیکا چستین و شیا لابوف با بودجهای 21 میلیون دلاری.
- استاد، فیلمی الهامگرفته از مکتب ساینتولوژی به کارگردانی پل توماس اندرسن با بودجهای معادل 40 میلیون دلار.
- آنها را با ملایمت بکش، فیلمی 15 میلیون دلاری به کارگردانی اندرو دومینیک و با بازی براد پیت که در تهیهی آن هم نقش داشته است.
- استاد اعظم، اولین فیلم هنرهای رزمی ونگ کار-وای با بودجهای معادل 25 میلیون دلار.
- در تعطیلات بهاری، ساختهی هارمونی کوراین با شرکت جیمز فرانکو و گروهی از ستارگان سابق برنامههای تلویزیونی دیزنی.
- او، فیلمی به کارگردانی اسپایک جونز با حضور یواکین فینیکس.
- گوشبُری آمریکایی، فیلم تازهی دیوید او. راسل با بودجهای بین 30 تا 40 میلیون دلار که کمپانی سونی چیزی نمانده بود تولید آن را به حالت تعلیق دربیاورد که الیسن وارد شد و فیلم را نجات داد.
- شکارچی روباه، ساختهی بنت میلر درباره داستان میلیونر قاتلی به نام جان دوپونت که در جشنوارهی کن 2014 به نمایش درآمد.
یک تهیهکنندهی هنجارشکن
مگان الیسن اولین تهیهکنندهی زن در هالیوود نیست. کاتلین کندی (رییس «لوکاسفیلم» و تهیهکنندهی اغلب فیلمهای استیون اسپیلبرگ)، اما توماس (همسر کریستوفر نولان و از تهیهکنندگان فیلمهای او)، گیل آنهرد (تهیهکنندهی فیلمهایی چون آرماگدون، نابودگر 3 و هالک شگفتانگیز) و کارن روزنفلت (از تهیهکنندگان مجموعه فیلمهای گرگومیش) فقط چند چهرهی تأثیرگذار و موفق هستند که نشان میدهند زنان تهیهکننده جایگاه مهمی در هالیوود دارند. البته فرق الیسن با همکاران دیگرش در این است که هنجارشکن است و تمامی قواعد مرسوم در حوزهی تهیهکنندگی هالیوود را به چالش کشیده است.
الیسن دنیای خاص خود را دارد و بسیار مراقب است تا تصویری خلاف آن در دنیای بیرون از او ساخته نشود. او به عمد از خود چهرهای مرموز ساخته، به درخواستهای مصاحبه پاسخ منفی میدهد، دوستان و اطرافیانش را بسیار به دقت انتخاب میکند و افراد کمی را به دنیایش راه میدهد. گاهی وقتها ترجیح میدهد حتی خودش را هم معرفی نکند. محض نمونه وقتی جیسن کلارک همراه با جیمز گاندولفینی برای فیلمبرداری سی دقیقه پس از نیمهشب در لندن بودند، در یک کافه با مگان الیسن ملاقات کردند. به گفتهی کلارک: «گاندولفینی داشت میگفت به نظرش سی دقیقه پس از نیمهشب چه فیلم شگفتانگیزی است و چهقدر عالیست که هیچ فرد کتوشلواربهتنی سر صحنه نیست که مدام به آنها بگوید چه کار باید بکنند. من او را بردم تا با مگان آشنا شود. او حتی به خودش زحمت نداد سلام کند. هیچوقت این کار را نمیکند و مجبوری به جای او سلام کنی.» در افتتاحیهی آنها را با ملایمت بکش هم او همراه اندرو دومینیک مقابل تماشاگران حاضر شده بود و تا به او گوشزد نکردند حاضر نشد بلند شود و کنار عوامل بایستد و تازه آن وقت هم هیچ چیزی نگفت و همین طور ساکت ایستاد.
الیسن به پیروی از آداب و رسوم هالیوود هم چندان علاقهای نشان نمیدهد. به گفتهی یکی از مدیران اجرایی صنعت سینما: »مگان خوشش میآید «نه» بگوید. او به ایمیل من جواب نداد. حتی قدرتمندترین افراد در هالیوود هم به ایمیل تو پاسخ میدهند. رسم کار اینجا این طوری است.» به گفتهی یکی دیگر از مدیران هالیوودی: «مگان علاقهای به حضور در جلسههای مرسوم هالیوود هم ندارد و بیشتر دوست دارد پول ساخت فیلمهای "بچه باحالهای سینما" را بدهد تا با آنها بپرد.» به قول چارلز راون، یکی از مؤسسان «اطلس اینترتینمنت» و از همکاران او در عالم تهیهکنندگی: «با ثروتی که الیسن دارد، برای سرمایهگذاری کافیست خیلی ساده زنگ بزند، پول را بفرستد و بعد به افتتاحیهی فیلم برود.» اما الیسن دوست دارد سر صحنهی فیلمبرداری برود و از طریق صفحهی توییترش درباره مراحل تولید فیلم توضیح بدهد: «برگشتهام خانه، بعد از زیر پا گذاشتن شانگهای همراه با اسپایک جونز و دیدار با ونگ کار-وای در کایپینگ.» وقتی هم که سر صحنهی سی دقیقه پس از نیمهشب بود نوشت: «هیچ چیز مثل توفان شن کوچولویی نمیتواند تولید را متوقف کند» یا «مجبور شدیم لوکیشن را به دلیل شورشی ضدپاکستانی در هند رها کنیم.» برای فیلمبرداری سی دقیقه پس از نیمهشب، که سه ماه و نیم طول کشید، الیسن در اردن، هندوستان و انگلستان سر صحنه حضور یافت. با وجود اینکه فضا سر صحنه بسیار پرتنش بود و بازیگران هم درگیر ایفای نقش شخصیتهایی تحت فشار بودند اما الیسن موفق شد با هنرپیشهها، بهخصوص جسیکا چستین، که نقش مأمور سیای مسئول یافتن اسامه بنلادن را بازی میکرد، رابطهای صمیمانه ایجاد کند. الیسن همان کسی بود که با پافشاری و پیگیریهایش باعث شد نقش اول فیلم به چستین برسد و به گفتهی نزدیکانش او علاقهی شدیدی به این هنرپیشه دارد.