عربستان سعودی با اینکه روی چاههای نفت خوابیده است، اما یک صنعت سینمای فعال و بزرگ ندارد. با این حال، همان اندک تلاشهای سینمایی هم در این کشور، با موانع و مشکلات بسیاری روبهروست. رسانههای گروهی بهشوخی مینویسند، میزان خبر و جنجال پیرامون فیلمهای سینمای عربستان، از رقم تولیدشان بیشتر است! هر بار که فیلم تازهای در عربستان ساخته میشود (که البته از اتفاقهای نادر است) حواشی آن بسیار زیاد است. بحث و دعوای اصلی فیلمسازان عربستانی با مسئولان هم در اغلب مواقع، در ارتباط با مشکلات نمایش عمومی فیلمهایشان است. در کشوری که در رابطه با ساخت مرتفعترین برجهای جهان با کشورهای بزرگ صنعتی و امارات متحده عربی رقابت سخت و تنگاتنگی دارد، تعداد سالنهای نمایش فیلم حیرتانگیز است. اختلاف محمود صباغ فیلمساز عربستانی با مسئولان رسمی کشورش هم در همین ارتباط است. او اخیراً با رسانهها صحبت کرده و مقامات رسمی را با حرفهایش به چالش کشیده است. خواست او، نمایش فیلمش در کشورش است.
واقعیت تلخ این است که عربستان سعودی فقط یک سالن نمایش فیلم دارد. شاید به نظر برسد همین یک سینما برای نمایش اندک فیلمهای تولید این کشور کافی است. اما چنین نیست. محمود صباغ که اولین فیلم بلندش باراکا باراکا را ملاقات میکند در چند جشنواره بینالمللی به نمایش درآمده، خواهان نمایش عمومی آن در سرزمین مادری است. او که در چند ماه اخیر تلاش زیادی برای این کار کرده میگوید: «فیلم من باید توسط مردم عربستان دیده شود. احتمالاً باید آن را از طریق مجراهای دیگر یا سایر کشورهای حوزهی خلیج دید؛ مناطقی که عربستانیها معمولاً آخرهفتهها در آنها میتوانند فیلم تماشا کنند. اما نمیخواهم پایان کارم این طور باشد. نبردم برای این است که فیلمهایم در مراکز عمومی کشورم به نمایش درآیند. دلیلش هم خیلی ساده است: این فیلم(ها) درباره مردم عربستان و مسائل این مردماند.»
اما آیا نسیم تغییرات به عربستان خواهد رسید؟ صباغ که امیدوار است چنین اتفاقی رخ دهد اضافه میکند: «میخواهم بخشی از تغییرات روبهگسترشی باشم که این روزها شاهد آن هستیم. ما جامعهای در حال تغییر و تحول هستیم و این موضوع را میتوانیم در زندگی روزمرهی مردم ببینیم. میخواهم تصویری متعادل از جامعه را ارائه دهم.» دیدگاهی که فیلمساز ارائه میدهد در شرایطی است که خبرهای رسیده از پادشاهی عربستان سعودی حکایت از انواع و اقسام سختگیریها و قوانین خشک دارد. این خبرها بر موضوعهای تلخی مثل اعدام محکومان در ملأعام، وجود قوانین دستوپاگیر و محدودکننده برای زنان و نقض حقوق بشر تمرکز دارند. فیلم صباغ هم روی چنین موضوعهایی دست گذاشته است که حکام کشورش علاقهای به مطرحشدنشان ندارند.
داستان باراکا... در شهر جده اتفاق میافتد و مثل بسیاری از فیلمهای منطقه، زبانی شوخ و انتقادی دارد. این داستان، طبیعت روانگسیخته و اسکیزوفرنی جامعهی سعودی را به نقد کشیده و به سخره میگیرد. در این جامعه است که اهالی شهر، روز روشن و به شکلی آشکار توسط پلیس مذهبی کنترل میشوند. در چنین شرایطی است که اهالی شهر برای یک زندگی بهتر و آرامتر، هویتی دوگانه پیدا میکنند و کل شهر وارد یک زندگی متناقض میشود. در این بین، شبکههای اجتماعی نقش مهمی در خلق این زندگی دوگانه بازی میکنند. تصویری که فیلم از زنان جامعهی سعودی ارائه میدهد، بسیار دور از آن تصویر عمومی و رسمی است که حکام سعودی تلاش دارند نشان دهند. تماشاگران فیلم با تصاویری روبهرو میشوند که قبل از این، عادت به دیدنشان نداشتهاند. باراکا با بازی هشام فقیه، تلاش دارد از طریق اینستاگرام با بیبی (با بازی فاطمه الباناوی) دوست شود. هدف وی، دیدن بیبی در مکانی عمومی در مرکز شهر است. اما خوشوبش اینستاگرامی این دو، از چشم پلیس مخفی نمیماند و آنها سومین فرد حاضر در این چتهای خصوصی هستند.
صباغ امیدوار است نگاه انتقادآمیزش به قوانین سختگیرانهی کشور، عواقب ناگواری برایش نداشته باشد. سال قبل، یک جوان اهل سعودی به خاطر دعوت تلگرامیاش به یک راهپیمایی آزادیخواهانه، به اعدام محکوم شد. ولی به نظر میرسد اوضاع صباغ متفاوت باشد. او نه یک آدم معمولی، که فیلمسازی است که فیلمش در چند جشنواره بینالمللی حضور داشته و نام و چهرهاش برای هنرمندان و هنردوستان خارجی آشناست. او میگوید: «تا حالا حمایتهای خیلی زیادی از سوی آدمها و جمعیتهای مختلف داشتهایم. حتی برخی از آنها از سوی منابع رسمی و دولتی بوده است. من به همین نسل تعلق دارم، نسلی که نسبت به چالشهایمان حساس هستیم و دربارهشان حرف میزنیم. اما نمیخواهم مردم کشورم را به شکلی سیاه و کدر به نمایش بگذارم. امیدوارم در فیلمم چنین کاری نکرده باشم. بر همین اساس میخواهم به کارم ادامه بدهم و فیلم بسازم.»
از قرار معلوم، تجربهی ساخت اولین فیلم سینمایی به کمک صباغ آمد تا شیوهی کارش را گسترش دهد. بر همین اساس، او کار ساخت و تولید مجموعهای دهقسمتی به نام پول نقد را برای اینترنت شروع کرده است. این مجموعه در عربستان ساخته میشود و طبیعی است که او باید قوانین فیلمسازی در این کشور را رعایت کند. اما صباغ هم برای خودش قوانینی دارد که مهمترین آنها صداقت و راستگویی به تماشاچی است. فیلم بلند او، تا امروز دومین فیلم بلند تاریخ سینمای عربستان سعودی به حساب میآید. اولین محصول حرفهای این کشور پادشاهی، وجده اثر حیفا المنصور است که با حمایت مالی چند کشور خارجی ساخته و نامزد دریافت جایزهای هم از مراسم بفتای انگلستان شد. منتقدان سینمایی عقیده دارند فیلمهای این دو فیلمساز تفاوت زیادی ندارند. به گفتهی صباغ: «فیلم من وقایعنگاری صادقانهای از جامعهی سعودی است. اما تنها فیلم در این ارتباط نیست و من در این کار تنها نیستم. شما نمیتوانید تنها با تماشای یک فیلم، دیدگاه کاملی نسبت به عربستان پیدا کنید. در این رابطه، یک فیلم کافی نیست و آگاهی و شناختتان ناقص خواهد بود. به همین دلیل است که ما به تعداد بیشتری فیلم نیاز داریم و فیلمهای باز هم بیشتری باید در این رابطه ساخته شود.»