سینما فلسطین تهران به همراه سینماهایی در چندین شهر دیگر به مدت یک هفته (از سوم تا دهم دی) میزبان سومین جشنوارهی فیلم عمار بودند. به دبیرخانهی این جشنواره 900 اثر ارائه شده بود که از این تعداد 620 اثر مستند، داستانی، انیمیشن و نماهنگ نمایش داده شد و 187 فیلمنامه، و 93 نقد و مقالهی سینمایی هم بررسی شد. جشنواره در پنج بخش برگزار شد. در بخشهای بیداری اسلامی 140 فیلم، تاریخ انقلاب 207، جنگ نرم 120، نقد دورن گفتمانی 140 و حوادث پس از انتخابات 14 فیلم شرکت کردند. از این فیلمها، 65 فیلم انیمیشن، 165 فیلم داستانی بلند و کوتاه، 315 مستند و 75 نماهنگ به نمایش درآمد. در بخش مستند نادر طالبزاده و ابوالقاسم طالبی در کنار ابراهیم فیاض جامعهشناس و استاد دانشگاه، و مهدی نصیری و مسعود رضایی روزنامهنگار به داوری آثار پرداختند. در بخش انیمیشن شهریار بحرانی در کنار محمدحسین نیرومند فیلمنامهنویس و کاریکاتوریست، و احسان محمدحسنی مدیر سازمان رسانهای اوج، آثار را داوری کردند. در بخش نماهنگ هم محمد گلریز موسیقیدان و خواننده، جهانگیر خسروشاهی داستاننویس و پژوهشگر و تقی یازرلو مستندساز به داوری آثار پرداختند.
جشنوارهی عمار از جهاتی در تقویم سینمایی ما یک پدیده است. از سویی این جشنواره فضایی است برای نمایش فیلمهایی از هر گونه و هر سبکی آن هم بهصورت درهم، و از سوی دیگر مفاهیم تازهای مثل «نقد درونگفتمانی» را مطرح میکند و باعث میشود معنی فیلم ساختن با رویکرد نقد درونگفتمانی روشن شود. چون در سالهای اخیر چنین تعبیرهای تعریفنشده و نوظهوری محل مناقشههای زیادی بوده و حتی اضافه کردن بخشهایی مثل «بیداری اسلامی» و غیره به جشنوارههای سینمایی هم به روشن شدن تعریفها در این زمینه و افزایش تولید آثار قابل قبول منجر نشده است. جشنوارهی عمار از این لحاظ که همهی تمرکز و تأکیدش روی این حوزههای موضوعی است، میتواند به شکلگیری یک جریان سینمایی با محوریت این گونه موضوعها کمک کند؛ اتفاقی که با وجود هزینههای فراوان نهادهای دولتی در سالهای گذشته به سرانجامی نرسیده و بازدهی قابل قبولی نداشته است.
اما شاید جذابتر از همهی فیلمها و بخشها و برنامههای جانبی جشنوارهی عمار، اظهار نظرها و سخنرانیهای چهرههای خبرساز در حاشیهی جشنواره باشد. کسانی که به عنوان چهرههای سینمایی نزدیک به نگاه رسمی فرهنگی موجود شناخته میشوند و یا فیلمساز ارزشی معرفی میشوند در این جشنواره حضور پررنگی دارند و در هر دوره تیترهای خبری زیادی با استفاده از حرفها و نظرهای آنها ساخته میشود. علاوه بر نادر طالبزاده که دبیری جشنواره را هم بر عهده دارد، چهرههایی مثل رحیم پورازغدی، حسن عباسی، مسعود دهنمکی، فرجالله سلحشور، مجید شاهحسینی، ابوالقاسم طالبی و سردار قاسمی با حرفهای صریح و جنجالی و گاه تندشان باعث شدند باب بحث در زمینههایی باز شود که معمولاً مسکوت میماند. بخشی از این اظهار نظرها در پایان همین مطلب آورده شده است.
دو دورهی قبل جشنوارهی عمار بهخصوص دورهی اول بازتاب رسانهای چندانی نداشت و زیاد مورد توجه قرار نگرفت. دلیلش روشن نبودن جایگاه این جشنواره و شتابزدگی برگزارکنندگان در راهاندازی و ثبت و معرفی آن بود. در شرایطی که انبوهی جشنوارهی سینمایی و دولتی در طول سال برگزار میشود، طبیعیست که اعلام حضور یک جشنوارهی ناشناختهی جدید توجهی برنینگیزد. اما دورهی دوم در بسیاری از سایتها و روزنامهها و حتی نشریههای تخصصی پوشش داده شد و این دوره هم با بازتاب خبری گستردهای همراه بود. به نظر میرسید برنامه و سیاست ویژهای برای مطرح کردن سومین جشنوارهی عمار در رسانههای وجود دارد و حتی برنامههای رادیویی و تلویزیونی مثل «هفت» هم بخشهای مفصلی را به این جشنواره اختصاص دادند. با این حال برگزارکنندگان جشنوارهی عمار گلایهی همیشگیشان را دربارهی نادیده گرفته شدن این جشنواره و کملطفی رسانهها به آن تکرار میکردند. طالبزاده در برنامهی «هفت» حرفهای جالبی دربارهی ماهیت خاص این جشنواره زد و ضمن اعتراض به بایکوت رسانهای در پرداختن به جشنوارهی عمار (که البته حضورش در همان برنامهی هفت نشان میداد بایکوتی در کار نیست) گفت: «این یک جشنوارهی مردمی است که بعد از فتنهی 88 شکل گرفته و قصد دارد حرفها و موضوعهایی را مطرح کند که کمتر به زبان میآید. به همین دلیل خیلیها به نفعشان نیست که صدای این جشنواره به گوش مردم برسد و مدام ما را تحریم و بایکوت میکنند. در حالی که فیلمهای عماریها ثابت میکند نظام مقدس جمهوری اسلامی چهقدر مردمی است و چه اندازه آزادی برای بیان کردن مشکلات وجود دارد. خود مردم هم استقبال بیسابقهای از این جشنواره کردهاند و حتی در یکی از شهرستانها مردم بیست میلیون تومان جمع کردند که بتوانند تجهیزات بیاورند و فیلمهای جشنواره را در مسجد یا ایستگاه آتشنشانی ببینند. این یعنی مردم علاقهمند هستند این حرفها را بشنوند. دربارهی بیداری اسلامی و نقش مهم انقلاب اسلامی 57 در بیداری کشورهای عربی، دربارهی فتنه و پیامدهای آن، دربارهی دشمنان نظام و دسیسههای آنها و دربارهی شهیدان و خانوادههای ایثارگران. این حرفها در این سی و چند سال تا حدی که حقش بوده بیان نشده و مسکوت مانده است.»
از جالبترین ویژگیهای جشنوارهی عمار، نمایش فیلم در روستاها و شهرهای کوچک است که با برنامهریزی گسترده و با کمک گرفتن از نیروهایی پرتعداد انجام میشود. سال گذشته بسیاری از فیلمها، از مستند گرفته تا داستانی و کوتاه و تجربی، در کانتینرهای سیار در شهرهای مختلف کشور نمایش داده میشدند. در این دوره هم بسیج مدارس و مساجد برای اکران فیلمهای جشنوارهی عمار از نکات جالبی بود که نظرها و تحلیلهای مختلفی به دنبال داشت. طالبزاده میگوید: «فیلمها را در مسجدها، مدرسهها، ایستگاههای آتشنشانی و پایگاههای مقاومت بسیج و حتی هیأتهای عزاداری به نمایش درمیآوریم و خیلی هم استقبال میشود.» نمونههایی از اکران فیلمهای جشنوارهی عمار در چند شهر از این قرار است: اکران در نشست مسئولان فرهنگی پایگاهها و حوزههای مقاومت شهرستان ماسال، روستای سیاهمرد شاندرمن، مسجد جامع ماسال، حسینیه هیأت محبان قمر بنیهاشم، مسجد پسکلایه کوچک فریدونکنار، هیأت انصارالمهدیعج، مسجد جامع نعمتآباد، مسجد رمضان خیل، دفتر امام جمعه (کمیسیون بانوان)، مسجد جامع خرمآباد (همایش روشنگری سیاسی)
طالبزاده میگوید دلیل استفاده از واژهی «مردمی» در عنوان این جشنواره، اول این است که موضوعهای مورد توجه مردم در آن مطرح میشود و دوم اینکه این جشنواره از حمایت چندانی بهره نمیگیرد و متکی به مردم است: «ما موضوعهای مورد علاقهی مردم و دغدغههای اجتماع را در این جشنواره مطرح میکنیم. مثلاً یک فیلم مستند داریم دربارهی آب ساری. در این فیلم مشکل آب شهرستان ساری بررسی شده و اینها طبیعتاً دغدغهی مردم است و دوست دارند مطرح شود. ضمن اینکه فیلمهایی دربارهی بیداری اسلامی و صهیونیسم هم داریم که کمتر در عرصهی جامعه به آن پرداخته میشود. به همین دلیل اسم این جشنواره را جشنوارهی مردمی عمار گذاشتهایم.»
مراسم اختتامیه یکشنبه دهم دی در سینما فلسطین برگزار شد و در آن چهرههایی مانند سردار نقدی (فرماندهی بسیج)، سیدعلیرضا سجادپور (معاون مستعفی سازمان سینمایی کشور)، محسن علیاکبری (عضو شورای عالی سینما و تهیهکننده)، غلامرضا منتظمی (مشاور بینالملل سازمان سینمایی)، سید احمد میرعلایی و حسن نجاریان (مدیرعامل و قائممقام بنیاد سینمایی فارابی) و تعدادی از اعضای خانوادههای شهدا و جانبازان حضور داشتند. در این مراسم از داود میرباقری، کارگردان سریال مختارنامه تقدیر شد و یک قطعه از کاشی حرم حضرت عباسع را به او اهدا کردند. میرباقری با ابراز خوشحالی از گرفتن این هدیه ویژه گفت: «این تقدیر، خستگی دو دهه فعالیت را از تنم بیرون کرد و این شب، شبی بهیادماندنی در زندگی من است.» نادر طالبزاده این جشنواره را فرصتی مناسب برای ظهور استعدادهای فیلمسازی انقلابی دانست و استقبال از آن را که نسبت به دو دوره قبل بیشتر بوده نشانهی موفقیت آن دانست. ابوالقاسم طالبی هم در حاشیهی جشنواره گفت کسانی که می خواهند کار در عرصههای انقلابی بکنند نباید منتظر فرش قرمز و سیمرغ و مرغ باشند. رحیم پور ازغدی، استاد دانشگاه هم جشنوارهی عمار را به بمبی تشبیه کرد که میتواند جهان را تحت تاثیر قرار بدهد. محمدرضا عباسیان، دبیر سیویکمین جشنوارهی فیلم فجر هم که چهار مستندش در این جشنواره اکران شد و فیلم مدرسهاش مورد تقدیر قرار گرفت گفت جشنوارهی عمار به دلیل نگاه ایدئولوژیکش بهترین مکان برای ارائهی آثار است. در مراسم پایانی علاوه بر سخنرانیها و تقدیر از میرباقری 27 جایزه با عنوان فانوس بلورین به برگزیدگان اهدا شد.
بخش نماهنگ: بابا خون داد (مهدی نقویان)/ خاورمیانهی جدید، خاورمیانهی اسلام (سعید خوشبیان)/ عشق است به آسمان پریدن (علی حمزه)
بخش داستانی و مستند تاریخ انقلاب: 1+1 (سیدمحمد طباطبایی)/ و دیگر هیچ نبود (محمدباقر مفیدیکیا)/ به رنگ زندگی (داود جلیلی)
بخش انیمیشن: آنها زندهاند (محمد لطفعلی)/ نبرد خلیج فارس (فرهاد عظیما)/ پرواز غریب (کامران رضایی)/ عطر ولایت (کیومرث صمدی)
بخش مستند تاریخ انقلاب اسلامی: ثانیههای معکوس (محمد رمضانی)/ آن مرد ایستاده است (علیرضا نوروزی خراسانی)/ بچههای دو محله (مصطفی خسروی)
بخش مستند بیداری اسلامی و بینالملل: جمیله (مجید کلهر)، 99 درصد (محسن یزدیقلعه)، اندیشه حیات (محسن اسلامزاده و سیدمحسن اصغرزاده) و مدرسه (محمدرضا عباسیان)
مستند نقد درون گفتمانی:میراث آلبرتا (حسین شمقدری)، آب شهر (یاسر طالبی)، مزیت دوم (مقداد رحیمی)
مستند جنگ نرم: اخراجیهای 4 (محمدتقی رحمتی)/ کوچه مقدس (جمال عود سیمین)/ کاشانه (علی تاجیک)
مستند فتنه 88: ما بیشماریم (محمد محمدیسرشت)/ انتخاب ده (مهدی نقویان)
مستند تلویزیونی: جهانشهریها (شهریار اسفندیاری)/ آشفته سران (محمد اسکندرزاده)/ غزه 85 مایل (سعید صادقی)